Phim tài liệu không lời bình hút khán giả?
Hiện nay, có nên đổi mới phong cách làm phim tài liệu hay không, đó là vấn đề được nhiều đạo diễn tranh luận. Đạo diễn Tô Hoàng cho rằng: “Phim tài liệu cần phải đi vào chiều sâu của nhân vật và những tác động của xã hội, không ôm đồm tất cả để đưa lên phim theo lối mòn… đề tài phim tài liệu thật vô biên, đất nước Việt Nam bước ra đường là có chuyện để làm phim tài liệu…” Còn đạo diễn Đào Bá Sơn thì đưa ra ý kiến: “Yêu cầu của phim tài liệu là sự chân thực nên cách làm phim theo kiểu truyền thống là lời bình quá nhiều khiến độ chân thực bị giảm đi, đôi khi bộ phim rơi vào yếu tố chủ quan của người đạo diễn. Tôi đang dạy sinh viên làm phim tài liệu không có lời bình…” Còn đạo diễn Lý Quang Trung – hãng phim TFS nhận định: “Phim tài liệu vẫn là món ăn không thể thiếu của khán giả truyền hình. Khi các chương trình gameshow đang quá bội thực thì những bộ phim tài liệu được đầu tư đúng mức như Ký sự hoả xa, Mekong ký sự cũng chiếm được khá đông khán giả.
Xu hướng làm phim tài liệu hiện nay của nhiều nước trên thế giới là không dùng lời bình hoặc kiệm lời bình, mà để cho nhân vật tự bạch và những người liên quan làm nổi bật nhân vật. Bộ phim tài liệu Những linh hồn phiêu bạt (Les âmes errantes) của đạo diễn người Pháp, Boris Lodjkine được phát sóng trên truyền hình Việt Nam gần đây là một trong những cách làm phim tài liệu theo lối hiện đại. Bộ phim không có dẫn dắt, không có lời bình, không có âm nhạc. Tiếng động trong phim đều là thật: từ lời thoại, tiếng xe cộ, tiếng hát cho đến tiếng khóc... Gần đây nhất, bộ phim tài liệu không lời bình Phương khùng của đạo diễn Nguyễn Anh Tuấn, Đài PT-TH Quảng Ngãi đã đoạt giải Cánh diều vàng trong liên hoan phim ngắn năm 2007 cũng đã thể hiện cách làm phim theo lối hiện đại này.
14 bộ phim tài liệu không lời bình của sinh viên khoa đạo diễn điện ảnh tại chức, khoá 2, trường Cao đẳng sân khấu điện ảnh TP.HCM vừa được công chiếu trước đông đảo các nhà làm phim tài liệu, các hãng phim và nhiều nhà báo quan tâm tham dự cũng đã công nhận rằng ưu thế vượt trội của nó là sự chân thật. Tuy nhiên, phim tài liệu không có lời bình không phải là dùng lời kể hay lời phỏng vấn của nhân vật rồi trám hình phụ hoạ vào những lời nói. Đó cũng là nhược điểm mà hầu như cả 14 bộ phim tài liệu không lời bình nói trên bị mắc phải. Điều đáng nói nữa là có nhiều phim tài liệu nhưng lại thể hiện theo lối kể chuyện của phim truyện, sự hư cấu và tái hiện quá mức đã làm mất đi tính chân thực vốn rất cần thiết của thể loại phim tài liệu.
Qua những bộ phim tài liệu được trình chiếu ở trường Cao đẳng sân khấu điện ảnh, những nhà đạo diễn phim tài liệu chuyên nghiệp hy vọng vào một lớp đạo diễn kế cận sẽ đông đảo hơn và tiếp cận cách làm phim mới để cho ra đời nhiều tác phẩm có giá trị. Tuy nhiên, khi ra trường có mấy sinh viên theo đuổi nghề đạo diễn phim tài liệu như họ đã làm khi còn trong khuôn khổ bắt buộc làm phim bài thi học kỳ của nhà trường.
Hoàng Thuyên
Hóa ra cũng không phải chỉ anh em PHượt nhà mình ngộ ra là game show, real life TV, phim tài liệu, Phóng sự.... đâu cần những lời bình ngô nghê và những MC ngộ nghĩnh đẹp, ngộ nghĩnh điệu nhỉ...