Chùa Hang
Cách thị xã Trà Vinh (tỉnh Trà Vinh) chỉ khoảng hơn 5km, chùa Kam Pong Chrây hay còn gọi là chùa Hang tọa lạc tại khóm 4, thị trấn Châu Thành, huyện Châu Thành, tỉnh Trà Vinh. Chùa được xây dựng cách đây gần 400 năm. Gọi là chùa Hang, bởi cổng chùa được xây dựng có hình dáng giống như một cái hang và tên chùa Hang được nhiều người biết đến hơn là cái tên Kam Pong Chrây.
Cách thị xã Trà Vinh (tỉnh Trà Vinh) chỉ khoảng hơn 5km, chùa Kam Pong Chrây hay còn gọi là chùa Hang tọa lạc tại khóm 4, thị trấn Châu Thành, huyện Châu Thành, tỉnh Trà Vinh. Chùa được xây dựng cách đây gần 400 năm. Gọi là chùa Hang, bởi cổng chùa được xây dựng có hình dáng giống như một cái hang và tên chùa Hang được nhiều người biết đến hơn là cái tên Kam Pong Chrây.
Giống như các ngôi chùa khác của người Khmer Nam bộ về phong tục tập quán, tín ngưỡng... nhưng chùa Hang có rất nhiều cái riêng độc đáo khác. Chùa được xây dựng trên khuôn viên rộng đến gần 10 hecta với hàng ngàn cây xanh lớn nhỏ, trong đó có nhiều loại cây như: Sao, dầu, me... có tuổi thọ hơn trăm tuổi với cành lá đan xen nhau tạo bóng mát quanh năm cho cả một khuôn viên rộng lớn của ngôi chùa.
Do khuôn viên rộng, có nhiều cây cổ thụ kết hợp với sự yên tĩnh thanh tịnh của chùa nên nơi đây cũng là nơi trú ngụ của hàng chục loài chim, cò quý hiếm với hàng vạn con bay về mỗi ngày tạo thành những mảng trắng xóa trên các cành cây vào những buổi chiều tà. Rồi sáng sớm, các loài chim, cò sinh sống ở đây kéo nhau thành từng đàn đi đâu đó tìm kiếm thức ăn, đến chiều mới bay trở về chùa tìm nơi trú ngụ. Riêng loài chim bù nông quý hiếm, thì thường kéo cả đàn đi ăn cả tháng mới quay trở lại và cứ y như rằng, khi những chú bù nông dễ thương kia bay về là đúng lúc thủy triều dâng.
Nổi bật nhất là ngôi chính điện giữa khuôn viên, nằm ẩn mình giữa những tán cây được xây dựng theo lối kiến trúc mang đậm dấu ấn phật giáo Khmer, mái ngói uốn cong với những tượng thần hình chim mặt người kết hợp với những phù điêu, hoa văn rất đẹp mắt, lôi cuốn. Các vị lão làng nơi đây kể lại, vào những năm 1637 chùa do những người thợ lành nghề từng xây dựng hoàng cung tận Campuchia sang đây xây dựng. Sư Chệt là vị sư trụ trì đầu tiên của chùa. Đến nay chùa đã qua 22 đời sư trụ trì.
Bom đạn chiến tranh đã làm cho ngôi chùa nhiều lần ngói tan, cột đổ. Năm 1968 máy bay Mỹ đã dội không biết bao nhiêu bom đạn xuống khuôn viên ngôi chùa này, hàng chục vị sư, phật tử đã ngã xuống để bảo vệ cho ngôi chùa. Hậu quả chiến tranh làm chùa như đống đổ nát. Một điều khá đặc biệt là qua các đợt đạn bom kia, chỉ duy nhất ngôi tượng phật Thích ca là còn nguyên vẹn. Sau ngày hòa bình lập lại các vị sư cùng phật tử ở đây bỏ ra biết bao công sức để xây dựng lại ngôi chùa khang trang như ngày hôm nay. Hiện tại chùa Hang còn lưu giữ được rất nhiều loại kinh cổ rất xưa, trong đó đặc biệt nhất là kinh tự được ghi trên lá buông hàng trăm năm tuổi được giữ gìn cẩn thận. Ngoài mục đích lưu truyền đạo lý của phật pháp cho muôn đời sau, thì những bài kinh được viết trên lá buông này còn được xem như là những cổ vật quý.
Hiện tại phật tử chùa Hang chỉ còn lại duy nhất nghệ nhân Thạch Tư hơn 60 tuổi là còn giữ được nghề viết chữ trên lá buông. Cây buông là loài cây giống như cây kè, được các nhà sư mang từ Campuchia về trồng, nó có lá dài trên 3 mét thân cây lâu năm cao hơn 6 mét và hiện tại ở Trà Vinh chỉ còn hai chùa là còn trồng được cây này, đó là chùa Sam Rong Ek ở phường 8, thị xã Trà Vinh và chùa Xoài Xiêm mới ở huyện Trà Cú. Muốn viết được chữ trên lá buông, người viết phải dùng ngòi viết bằng kim loại mài nhọn, khi viết xong dùng lọ đèn môi (loại đèn lòng đốt bằng dầu lửa) pha với dầu trong chà lên, sau đó đem phơi cho khô thì lấy dầu lửa chùi lại thì chữ hiện ra rất rõ và sắc nét. Ngày xưa lá buông chủ yếu dùng để viết các bài kinh, nhưng ngày nay chữ viết trên lá buông chủ yếu là để làm quà cho du khách. Ngoài việc viết chữ trên lá buông, nghệ nhân Thạch Tư ở chùa Hang còn lưu giữ được nhiều nghề truyền thống khác như hội họa, điêu khắc, đặc biệt là vẽ ảnh trên gỗ và trên lá thốt nốt. Đây cũng là những món quà hấp dẫn cho du khách mỗi khi có dịp đến với chùa, hiện tại tranh vẽ trên lá thốt nốt do nghệ nhân Thạch Tư vẽ không kịp phục vụ khách tham quan chùa. Phần lớn các tác phẩm của ông đều được gắn với các tích truyện của nhà phật hoặc phong cảnh hữu tình nên thơ của chùa Hang nên được du khách thập phương rất thích thú.
Từ năm 2002 đến nay, các vị sư ở chùa Hang còn được biết đến như những nghệ nhân điêu khắc độc đáo. Bằng những gốc cây được góp nhặt, đào bới từ khắp nơi mang về, qua bàn tay khéo léo và trí tưởng tượng thông minh của các vị sư nó đã trở thành những tác phẩm vô giá như: Long - Lân - Quy - Phụng, đại bàng vồ hỗ dữ hay bộ sưu tập 12 con giáp... từng đoạt được nhiều giải thưởng cao ở các hội chợ triển lãm. Nhiều tác phẩm được du khách ngã giá đến hơn trăm triệu đồng, nhưng các vị sư ở đây không muốn bán mà cố gìn giữ như những kỷ vật.
Nổi bật nhất trong hơn 200 tác phẩm hiện có tại chùa Hang là tác phẩm Cửu Long được các nhà sư ở đây khởi công chạm trỗ từ giữa năm 2004 đến nay đang vào giai đoạn cuối để cho ra mắt công chúng. Tác phẩm này được hình thành từ một bộ rễ cây quý mang về từ tỉnh Vĩnh Long, được chạm trỗ hết sức công phu với hình 9 con rồng quấn quýt nhau tượng trưng cho chín dòng sông của ĐBSCL, một vùng đất đang trên đà phát triển mà khi hoàn thành tác phẩm này có chiều cao hơn 4 mét, chiều rộng hơn 4,5 mét và nặng trên 2 tấn. Đây được xem là tác phẩm đồ sộ nhất từ trước đến nay ở chùa Hang.
Sư cả Thạch Xuông cho biết:
- Chùa được nhiều người biết đến và đã được công nhận Cơ sở thờ tự văn minh. Tuy nhiên, chỉ để khách đến đây thắp nhang lễ phật không thôi thì chưa đủ. Chúng tôi tạo dựng nghề này một mặt tạo điều kiện cho các vị sư và phật tử của chùa có cái nghề tạo điều kiện gìn giữ nét độc đáo văn hóa phật giáo, văn hóa dân tộc.
Tiếng lành đồn xa, hiện nay mỗi ngày chùa Hang đón hàng chục đoàn khách thập phương đến lễ phật và để chiêm ngưỡng những vẻ đẹp, những nét độc đáo của chùa.
