Mở đầu bài viết chia sẽ về vùng đất Lái Thiêu!
Ngày trước khi Bình Dương còn chưa tách tỉnh ( Sông bé cũ) thì Lái thiêu ranh giới hướng nam từ cầu Vĩnh Bình ngày nay, hướng Đông từ ngã Tư Gò Dưa, Hướng Bắc giáp Thị Xã Thủ Dầu Một, Hướng tây giáp Huyện Hóc Môn
Theo sách “Nam kỳ phong tục nhân vật diễn ca” của Nguyễn Liêm Phong, xuất bản tại Sài Gòn, năm 1909 và các bô lão vùng Bưng Bố (Bình Hòa), Phú Hội (Vĩnh Phú) kể lại, có rất nhiều giai thoại về ông Huỳnh Công Nhẫn ở vùng đất Lái Thiêu xưa - Đoàn của ông Huỳnh Công Nhẫn (không biết quê quán, ngày, tháng, năm sinh), theo đường biển đến lập nghiệp ở vùng tả ngạn con sông, sau này có tên là sông Sài Gòn. Lúc đầu họ dừng chân ở ven suối, sau này có địa danh suối Bưng Bố, thuộc hai làng Bình Đức và Bình Đáng, tổng Bình Chánh, phủ Phước Long, dinh Trấn Biên. Năm 1927, hai làng Bình Đức và Bình Đáng sáp nhập lại thành xã Bình Hòa, thuộc huyện Lái Thiêu.
Ngày xưa, vùng Lái Thiêu lắm kênh rạch, nhiều rừng rậm như thơ ca dân gian đã ghi nhận “Muỗi kêu như sáo thổi”, “Đỉa lềnh như bánh canh”, “Dưới sông sấu lội trên rừng cọp um”. Nhưng họ đã vượt lên mọi thử thách, đoàn kết nhau lại cùng khai hoang, lập làng từ Bưng Bố đến ngã tư Bình Phước hiện nay. Khai hoang đến đâu ông đã giao hết đất cho dân canh tác. Ông không có một tấc đất cắm dùi nào. Người ta kể rằng: Khi chết dân làng khiêng quan tài ông đến vùng đất cao ráo thuộc ấp Đông Nhì (thị trấn Lái Thiêu) hiện nay thì không khiêng đi nổi, bà con đành xin đất của dân chôn tại đây và lập lăng thờ. Sau khi người trụ trì mất, các tín đồ Phật giáo đã biến lăng ông thành chùa Thiên Phước. Hiện nay về bên phải mặt tiền của chùa còn mộ của ông xây bằng đá ong. Vào thời điểm đó, vật liệu kiến trúc chính là đá ong, mật đường và vôi. Về sau, nhân dân đã trát xi măng lên mặt đá ong như hiện trạng của ngôi mộ bây giờ. Còn bên trong gian chính diện ở góc bên phải (từ cửa chính vào) có bàn thờ Huỳnh Công.
Chẳng những thế, ông còn là người có võ nghệ cao cường đã giúp dân chống hùm beo thú dữ. Hồi ấy, trong cảnh đất rộng người thưa rừng rậm, con người luôn luôn sợ hãi “Đến đây xứ sở lạ lùng / Con chim kêu cũng sợ, con cá vùng cũng kinh”. Ông đã hướng dẫn cho mọi người nhổ một miếng nước bọt vào lòng bàn tay mình rồi nắm chặt lại thì khi đi lại ban đêm hay đi vào rừng rậm sẽ được tĩnh tâm. Tuy chưa có lý giải thuyết phục, nhưng họ tự tin với chất nội sinh của mình có thể làm ta yên lòng nên ai ai cũng răm rắp làm theo. Ông còn hướng dẫn cho bà con cách sử dụng lửa và giữ lửa. Vì ở vùng đất mới, người còn thưa thớt, lửa chẳng những là nhu cầu để sống “bắt con cá lóc nướng trui” mà còn là phương tiện dùng sưởi ấm, xua đuổi bóng tối, thú dữ. Ban đêm nhà nào cũng đốt lửa trong nhà. Ra đường phải cầm đuốc để đuổi cọp. Mỗi nhà có sắm các dụng cụ: thùng, phèng la, mõ... để đồng loạt nổi lên cùng với tiếng hò hét, khi có cọp quấy nhiễu. Mỗi người thủ sẵn một cây tầm vông vạt nhọn. Khi ra đường vác chổng lên để đề phòng cọp vồ. Khi gặp cọp, ta liền ngồi xuống chổng đầu nhọn gậy lên. Vì, cọp tuy hung dữ nhưng rất sợ cây nhọn đâm thủng ruột, lòi mất. Hồi ấy, vùng Bàu Lòng (Lai Uyên, Bến Cát) cũng thường sang Lái Thiêu mời ông về đuổi cọp.
Nhiều người đến vùng đất mới chưa thích nghi với khí hậu nhất là thường bị muỗi mòng đốt sinh ra lắm bệnh tật nhất là bệnh sốt rét. Ông đã hướng dẫn cho bà con dùng cây lá quanh ta để chữa bệnh. Vườn nhà nào cũng trồng nhiều sả, gừng, cam quýt để không rắn rết độc xâm nhập, dùng lá nấu xông cảm, nước lá sả chữa bệnh tiêu chảy. Người nào cũng biết nhận dạng các loại cây mọc quanh vườn như cây vòi voi, cây chó đẻ, ké đầu ngựa, cây trinh nữ, dây cam thảo nam, lá trầu không... để tự chữa bệnh thông thường cho mình và gia đình. Vườn nhà nào cũng trồng 4 loại cây: “tía tô, dấp cá, rau má, mã đề” để vừa làm rau canh và dùng làm thuốc chữa cảm cúm, giải nhiệt, nhuận trường.
Vì có công đức với dân như thế nên nhân dân vùng Lái Thiêu hồi đó đã phong tặng ông Huỳnh Công Nhẫn là vị thần “Thành hoàng bổn cảnh”. Ở chùa Thiên Phước (ấp Đông Nhì, thị trấn Lái Thiêu) còn hiện hữu ngôi mộ, bàn thờ Huỳnh Công. Tại đình thờ ấp Phú Hội (Vĩnh Phú) có hương án thờ Huỳnh Công. Miếu Huỳnh Công nằm sát mé Đông quốc lộå 13, cách cầu Bưng Bố 1 cây số về phía Nam do nhân dân ủng hộ đất, góp công, tiền dựng nhà bằng gỗ, lợp tranh lúc đầu. Năm 1924, nhân dân góp tiền xây lại miếu bằng gạch mái lợp ngói âm dương, còn hiện hữu đến hôm nay. Năm 1938, nhân dân góp tiền xây thêm một gian nhà khách trước miếu để làm nơi cúng tế lễ hội.
Hàng năm cứ vào ngày 16-2 và 12-8 âm lịch tại miếu Bình Hòa, đình Phú Hội và chùa Thiên Phước nhân dân mở hội linh đình giỗ Huỳnh Công để tỏ lòng tri ân vị thần thành hoàng có công khai phá vùng đất Lái Thiêu xưa.
Gốm sứ Lái Thiêu.
Những ngành nghề thủ công mỹ nghệ chính là nét đặc sắc trong truyền thống văn hóa của vùng đất Bình Dương. Thiên nhiên đã ưu đãi cho vùng đất này một tài nguyên rừng phong phú với nhiều loại gỗ quý hiếm và một nguồn khoáng sản đất sét, caolin rất dồi dào. Đây chính là những nguồn nguyên liệu quan trọng trong việc hình thành và phát triển các nghề thủ công mỹ nghệ như: Nghề điêu khắc gỗ, nghề sơn mài, nghề làm gốm...
Bình Dương là một tỉnh có nguồn khoáng sản đất sét, cao lanh rất phong phú là nguồn nguyên liệu chính để sản xuất gốm sứ và là nơi rất thuận tiện cho việc lưu thông buôn bán hàng hóa nên đã thu hút được nhiều nghệ nhân làm gốm từ vùng Cây Mai - Bến Nghé về đây sinh sống và lập nghiệp. Nhờ những điều kiện tự nhiên thuận lợi đó và con người có tính cần cù, sáng tạo ngành gốm sứ Sông Bé (Bình Dương) đã tồn tại và phát triển qua nhiều thế hệ. Tuy nhiên, trong quá trình phát triển ngành gốm sứ đã trải qua nhiều bước thăng trầm nhưng nhìn chung nó không bị lụi tàn mà còn có nhịp độ phát triển đi lên ngày càng nhanh.
Những nghiên cứu về nguồn gốc của gốm sứ Bình Dương cho rằng cái nôi của gốm sứ Bình Dương ở vùng Tân Phước Khánh (Tân Uyên). Cũng có ý kiến cho rằng cái nôi của gốm sứ Bình Dương là ở vùng Chòm Sao (Búng) thuộc xã Hưng Định. Lại có ý kiến cho rằng ở Suối Sâu (Hòa Thạnh) huyện Thuận An mới chính là cái nôi của gốm sứ Sông Bé, Bình Dương chứ không phải hai địa điểm trên.
Còn cái nôi (hay nơi khởi nguồn đầu tiên) của gốm sứ Bình Dương là ở đâu? Câu hỏi này cũng gây ra nhiều sự bàn cãi nhưng cho đến nay, cũng chưa xác định được chính xác là nó ở đâu. Hy vọng một ngày gần đây các nhà khoa học sẽ cho chúng ta câu trả lời chính xác về nguồn gốc của gốm sứ Bình Dương. Sau đây là một số tư liệu nói về nguồn gốc của gốm sứ Lái Thiêu (Bình Dương) mời bạn đọc cùng tham khảo.
Làng nghề gốm sứ từ Lái Thiêu có từ rất lâu đời, gần như là nghề độc tôn của dân tộc hoa sinh sống trên mảnh đất lái thiêu, bản thân mình tuy là người việt nhưng sống với những nhà xung quanh toàn người hoa làm gốm sứ, nên cũng bị nhiễm nên bây giờ cũng nói tiếng hoa được luôn.
Trong đó nổi tiếng nhất phải kể đến gốm sứ Minh Long và Cường Phát.
Ra đời vào khoảng giữa thế kỷ XIX, gốm Lái Thiêu là sự kết hợp giữa kỹ thuật làm gốm Nam Trung Hoa và truyền thống gốm Nam Trung bộ Việt Nam. Cùng với nguồn nguyên liệu tại chỗ gốm Lái Thiêu cùng với gốm Sài Gòn - Biên Hòa hình thành nên một tam giác gốm nổi tiếng của khu vực Nam bộ.
Làng gốm Lái Thiêu xưa nay thuộc ấp Bình Đức, Bình Hòa, Long Thới, Hòa Long... thuộc thị trấn Lái Thiêu, huyện Thuận An, tỉnh Bình Dương. Cách TX.TDM 10km về phía bắc, cách TP.HCM 15km về phía Nam. Với hệ thống giao thông thuận lợi cả về đường bộ lẫn đường thủy, nên ngay từ xa xưa vùng đất Lái Thiêu rất thuận lợi cho việc thông thương buôn bán với các nơi khác trong khu vưc.
Như vậy, mặc dù còn thiếu vắng nhiều tư liệu song chúng ta có thể hình dung được rằng, nghề gốm Lái Thiêu đã có từ lâu đời, ít nhất cũng phải từ nửa đầu thế kỷ thứ XIX trở lại đây và do người Hoa sáng lập nên, lúc đầu là trường phái Phúc Kiến sau đó gốm Lái Thiêu còn có sự tổng hòa của 3 trường phái gốm Nam Trung Hoa đó là:
Nhà Thờ Lái Thiêu
Nói đến giáo phận Phú Cường, người ta không thể không nhắc đến họ đạo Lái Thiêu, một giáo xứ cổ xưa, chiếc nôi truyền giáo của giáo phận Đàng Trong (được thành lập 1659), nơi mà thuở ban đầu, vẫn còn là rừng rậm hoang vu. Giáo xứ Lái Thiêu là một họ đạo truyền thống, kề cận trung tâm quận lỵ Lái Thiêu xưa. Nhà thờ Lái Thiêu toạ lạc tại một khung cảnh thơ mộng, trên một ngọn đồi thấp, chung quanh phủ đầy cây cao bóng mát, nhìn ra dòng sông Sài Gòn hiền hoà quanh năm tưới thắm những mảnh vườn cây trái màu mỡ; chưa một lần giận dữ, phản bội cư dân vốn chung thuỷ với ruộng vườn. Dòng sông chưa hề dâng nước gây ngập lụt, lỡ bờ, lỡ đất, gây tai hoạ thiên nhiên cho con người.
Những quán cafe là điểm hẹn cuối tuần của các đôi bạn trẻ yêu thiên nhiên cùng bờ song sài gòn thơ mộng vào ban đêm và thoán mát vào ban ngày
Dòng sông Sài Gòn chảy qua địa phận Lái Thiêu bắt đầu từ Quán café Seagame từ cầu Vĩnh Bình, chạy lên 1 đoạn thì có khu du lịch Thanh Cảnh ( Xã Vĩnh Phú ), chảy lên thêm khoảng 2km về hướng thị xã TDM thì có đình thần Phú Long nẳm ven con song Sài Gòn này, cũng bắt đầu từ đây phải kể đến rất nhiều quán café nổi tiếng thơ mộng mà khách từ các nơi thường ghé thăm vào mổi dịp cuối tuần như Điểm Hẹn ( Gần cầu Phú Long cũ), Sông Trăng, Thùy Linh, Nhà hàng Dìn Ký,,..vv…..
Tiếp tục là Vườn cây ăn Trái
…………sẽ viết tiếp sau cùng những hình ảnh thực tế
