[Chia sẻ] Ma-rốc gần xèo à

Lập topic này để bàn bạc cho chuyến đi Morroco của mấy phượt già muốn sưởi tấm thân ì ạch ở Phi châu vào dịp Giáng sinh. Và sau khi đi về sẽ post lịch trình đầy đủ cũng như kinh nghiệm chia sẻ ở chốn ấy.

Baxu ơi, chị định đi sa mạc là đến đâu? Nếu đến sa mạc Erg Chebbi thì khoảng cách rất xa nếu tính từ Marrakech, đi tốn thời gian lắm. Nhà em định đi theo đường N9, qua đèo Tizi-n-tichka tới thăm Kasbah Telouet & Kasbah Anemitèr. Sau đó đi tiếp đến Ait-Benhaddou (Di sản Thế giới). Nếu thích thì ngủ đêm tại đây, còn không tiếp tục đến Ouarzazate và ngủ đêm tại đây. Hôm sau thăm Kasbah Taourirt và đi dọc đường Route des Kasbahs tới Tineghir. Nhà em thăm loanh quanh đó rồi đi Fès.

Nếu chị có ít thời gian thì hôm bọn em đi Tineghir thì chị quay lại Marrakech.

Ý chị sao?

 

[Toet]

Trên đường đi giữa khu vực cằn cỗi, chỉ thấy lô nhô những đụn đất che hệ thống giếng đào khoan sâu vào lòng đất để lấy nước ngầm, tịnh không một bóng người, một bóng xe hay bóng cây to. Chúng tôi như bồng bềnh trôi cùng chiếc xe van giữa câm lặng và chói chang của nắng sa mạc. Có một chiếc lều lớn ở ven đường, Mohammed cho xe dừng lại. Trong lều chỉ có một chàng Bedouin cười tươi đang ngồi thổi sáo.

Mohammed chỉ cho chúng tôi cây đàn được làm bằng bìa carton đã cũ sờn treo trên vách và dụ khị chàng Bedouin nọ dạo một bản trong khi anh ta vỗ trống. Người này vốn là nhân viên nhà nước chịu trách nhiệm trông coi hệ thống dẫn nước ngầm dưới lòng sa mạc.

Abdul và Mohammed

Abdul buông đàn tiễn bọn tôi ra xe, anh giải thích về hệ thống dẫn nước vĩ đại ở Sahara. Những ụ đất mà chúng tôi đã thấy từ trước đây cả hàng chục cây số và còn kéo dài hơn thế nữa là những giếng nước được đào rất sâu, trải dài trên cả con đường chúng tôi đi, chúng được nối với nhau và đưa nước uống đến các ốc đảo gần nhất. Để chứng minh các giếng nước thông với nhau, Abdul đã nhanh như cắt chui xuống giếng ngay chỗ chúng tôi đang đứng và nhoáng cái anh đã đang leo lên từ chiếc giếng bên cạnh khi chúng tôi cũng vừa từ bên kia chạy sang. Sau này còn được biết rằng dưới lòng Sahara chứa nguồn nước ngầm lớn nhất thế giới.

 

[Toet]

Xe dừng lại tại điểm tập kết ở Merzouga để khách lấy đồ cần dùng và rửa ráy qua loa trước khi cưỡi lạc đà xuyên sâu vào sa mạc. Mặt trời đã xuống thấp, những đụn cát khổng lồ đã ngả bóng chênh chếch. Không còn nhiều thời gian, chúng tôi được yêu cầu nhanh chóng chọn mang theo những đồ vệ sinh cá nhân và áo quần tối thiểu cho một đêm.

Chúng tôi buộc đồ vào tay cầm của đệm ngồi và trèo lên lưng lũ lạc đà một bướu (dromeda) nằm bỏm bẻm nhai lại. Rồi lần lượt từng con theo hiệu lệnh của hai chàng Toureg dẫn đường Abdou và Hussein đứng lên khiến chúng tôi lúc đầu bị ngật người về phía sau rồi lại bị dúi đầu về phía trước. Đoàn chia làm 2 nhóm xuất phát trước sau một chút, ai nấy đều hồi hộp và phấp phỏng.

Trên lưng lạc đà chúng tôi được ngắm cảnh hoàng hôn buông xuống biển cát mênh mông như bất tận. Ánh nắng buổi chiều soi lên những dải cát làm ánh lên một màu vàng cam thật tuyệt vời. Những dunes cát khổng lồ đổ bóng trong trời chiều, cảnh tượng thật mê hồn. Cả đoàn không ai thốt lên lời!

 

[Toet]

Rồi cuối cùng chúng tôi cũng đến lán trại của mình. Hai anh dẫn đường đốt đèn cho chúng tôi cất đồ. Chăn và đệm không được sạch sẽ lắm nhưng có lẽ cũng là chuyện thường tình ở giữa sa mạc cát mênh mông thế này. Chúng tôi nhận lều rồi chui sang lều sinh hoạt chung dành cho tất cả mọi người vừa để tán chuyện và đợi hai bạn dẫn đường nấu ăn. Món ăn nóng sốt Tajine thịt gà ướp chanh được đưa lên sau hơn tiếng đồng hồ sửa soạn và được chúng tôi xơi sạch bong sau một ngày trên ô tô ròng rã cũng như sau gần hai tiếng lắc lư trên lưng lạc đà. Sau khi ăn uống no nê, nhưng không say - vì chúng tôi mang theo có 2 chai rượu vang và 1 chai vodka nhỏ (chúng tôi lịch sự uống lúc các bạn hướng dẫn không có mặt vì họ là người theo đạo Hồi) - là đến màn ca nhạc của hai bạn dẫn đường. Họ thật nhiệt tình và sôi nổi & rất có khiếu làm trò, hướng tất cả mọi người cùng tham gia. Chúng tôi hát những bài hát đặc trưng của từng nước – từ các bài hát của Canada, Tây Ban Nha đến những giai điệu của Hàn quốc và Hongkong và tất nhiên là không thể thiếu bài hát „Việt Nam quê hương tôi“ do chúng tôi „biểu diễn“.

Mọi người ai cũng hưng phấn sau một bữa ăn ngon và một chầu ca nhạc tự diễn sôi nổi, nên khi hai anh bạn người Berber đưa ra ý kiến ra ngoài ngắm sao đêm thì ai cũng háo hức. Từ trong lều ra ngoài sao mà tối đến thế, con mắt đã quen với ánh đèn nên chả khác gì người mù. Hoàn toàn chỉ đi theo tiếng nói chuyện của mọi người cũng như của hai anh hướng dẫn. Chúng thôi cứ theo sát chân hai anh chàng người Berber để rồi cũng leo được lên đến đỉnh của đụn cát cao nhất khu vực xung quanh. Ai cũng thở hổn hển, chỉ trừ hai bạn hướng dẫn, họ đi như trên phố đi bộ vậy. Chúng tôi ai cũng thấm cái cảm giác đi bộ trên cát mệt như thế nào. Có người đã bò bằng tứ chi trong tiếng thở dốc. Lúc này mọi người đều trêu nhau bởi lúc mới tối ai cũng chỉ muốn nhảy xuống đi bộ chứ không muốn ngồi vắt vẻo trên lưng lạc đà nữa vì đau mông ê ẩm. Nhưng món quà cho sự cố gắng của chúng tôi là một bầu trời đầy sao. Cả một tấm thảm sao rực rỡ trên nền trời nhung đen thật là gần với tôi. Tưởng như có thể đứng lên mà với được để hái sao về cài lên tóc người yêu! Tất cả chúng tôi đều nằm dài ra trên cát, giá như đêm không lạnh thì chúng tôi cứ nằm như thế cả đêm để ngắm. Nhưng đêm đã khuya cả đoàn chúng tôi lại theo chân hai bạn hướng dẫn về lán trại, lần đi xuống nhanh và dễ hơn.

 

[Toet]

Sáng sớm hôm sau khi trước khi ông mặt trời thức giấc hai bạn hướng dẫn đã đánh thức chúng tôi để thưởng thức ban mai. Khăn gói lên đường trên lưng lạc đà chúng tôi lại được chiêm ngưỡng sa mạc vào buổi bình minh rực rỡ. Máy ảnh máy quay phim của chúng tôi lại hoạt động hết công suất. Một đêm trên sa mạc tuy ngắn ngủi nhưng đã để lại trong mỗi người chúng tôi những kỷ niệm khó quên.

Abdou, liệu anh có biết mình đã đem nhiều điều diệu kỳ cho bao người?

Và tôi thì quên biến là mình đã từng muốn kiếm tìm một bóng hồng sa mạc. Những dấu vết của chúng tôi rồi bị gió phủi bay không còn trên Sahara nữa. Vậy mà ước vọng thuần khiết từ sa mạc cứ dịu dàng chảy mãi trong dòng xúc cảm của tôi.

Những vết dấu của chúng tôi rồi sẽ được gió cuốn đi nhưng không bao giờ phai trong tâm trí

 

[Toet]

Những bí mật đẫm mùi phố cổ Fès

Hoảng hồn khi đọc sách hướng dẫn về khu phố cổ kiêm chợ Souk cực kỳ lắt léo ở các thành phố lớn của Ma-rốc, tôi đã định chuẩn bị cuộn len đỏ để mang theo hòng đánh dấu đường. Nhưng rồi lại nghĩ, hay là rắc lông ngỗng hiệu quả hơn nhỉ? Tâm sự với baxu, baxu cười phe phé: con cháu Bác Hồ mà lại lo lạc đường à.

Vậy là yên tâm lên đường mà không cần mang cuộn len hay đám lông ngỗng nào cả.

Nhưng đã bước vào Medina (phố cổ) của cố đô Fes người ta rất dễ hoảng hốt giữa một ma trận có lúc không có lối ra, có lúc lại quá nhiều lối ra mà không biết ra lối nào đúng. Quay cuồng giữa vô vàn lối đi ngoắt ngoéo, những phố dài hẹp nhà cửa giống hệt nhau, va vào những người đàn ông mặc áo choàng liền mũ nhọn và dài chấm gót hầu như ai cũng có ria mép như nhau, những ông bà già chậm chạp đi ven các hàng hiên và lũ lừa kềnh càng hàng hóa phậm phạch bước. Ban ngày có thể lấy tháp các nhà thờ Hồi giáo để làm định hướng, nhưng ban đêm thì khách lạ hoàn toàn mất phương hướng. Chẳng thế mà vào thế kỷ trước có toán cướp khét tiếng do một thanh niên trẻ tuổi rất liều mạng và táo tợn cầm đầu đã mặc sức hoành hành khu vực này. Hoạt động của hắn và đồng bọn trùm lên Medina. Người nào mang theo tiền bạc, đồ trang sức quý chớ có lui bước vào Souk khi mặt trời đi ngủ và các cửa hiệu đóng cửa im lìm. Ông già Hussein mất một tay vì tai nạn lao động làm hướng dẫn cho chúng tôi thủ thỉ kể khi đi qua khu vực ấy.

Ngày nay không còn cướp đêm khét tiếng nữa, nhưng có những tay faux guide hoạt động cả đêm lẫn ngày. Radar của đám guide trá hình này lúc nào cũng dỏng lên dò con mồi béo là khách du lịch bốn phương xuất hiện trong Medina. Dù khách phương Tây hay dân châu Á nếu đi tham quan tự do không có guide của riêng mình, đoàn mình là lập tức có hàng đàn người mời mọc để được làm hướng dẫn viên cho bạn. Hàng toán thanh thiếu niên lảng vảng ở mọi góc phố, gần các khu thuộc da, làm đồ đồng, bán thảm, làm sứ hay bán tranh, chưa kể đám phụ nữ trùm khăn tưởng như đang ngồi sưởi nắng trên các bậc thang nhưng hễ có người ngoại quốc đi tới là bật dậy chạy theo mời. Đặc biệt họ không chìa tay xin tiền trắng trợn, nhưng họ đòi tiền trắng trợn cho những bước chân đi cùng mình mà mình không hề rủ, họ đòi tiền cho những lời hướng dẫn mà mình không muốn nghe, do chính họ tự động đi và tự động nói lải nhải. Còn những người ăn xin thật sự thì thường đứng ở góc ngõ, ở chợ, đứng im bất động cúi gục trước một ống lon hay một cái mũ rách.

 

[Toet]

Cũng như ở phố cổ của các thành phố khác ở Ma-rốc, Medina của Fès (Fès el bali ) được chia ra làm nhiều khu, mỗi khu dành cho những ngành buôn bán và nghề thủ công khác nhau. Từng khu như thế đều có ít nhất 5 thành phần không thể thiếu, đó là nhà thờ hoặc một ngôi đền nhỏ để cầu nguyện, một vòi nước rửa chân tay trước khi cầu nguyện, một khu chợ bán thức ăn, và tất nhiên là khu mua bán hoặc các cửa hàng thủ công.

Ở đây mọi thứ vẫn còn mang phong cách từ hàng trăm năm nay. Mặc cho bên ngoài có nhiều biến động với những điện thoại đời mới nhất, với những đường truyền internet nhanh nhất, với những chảo bắt sóng vệ tinh để xem những kênh truyền hình từ khắp nơi trên thế giới nhưng ở phố cổ mọi thứ vẫn diễn ra như nó vẫn diễn ra từ cách đây hàng thế kỷ. Vẫn kiểu thuộc da thủ công mà họ đã làm đời đời kiếp kiếp, khi chúng tôi vào một cửa hàng bán các đồ da mà từ trên tầng ba có thể nhìn toàn bộ khung cảnh các công nhân thuộc da chân không ủng, tay không găng lội xuống những bể hóa chất mầu sắc sặc sỡ và độc hại cho bản thân họ. Thăm thú phố cổ ở Fès bạn sẽ được chiêm ngưỡng nhiều ngành nghề thủ công khác nhau. Ngoài nghề thuộc da nổi tiếng thế giới du khách sẽ bắt gặp những nghệ nhân của các nghề dệt thảm, dệt vải, nhuộm bông, se len, mộc, rèn, đúc, chạm trổ kim loại vv.

Bể thuộc da ở một khu tannery

Những người phụ nữ có thể làm việc ở xưởng dệt, xưởng nhuộm, lò nướng bánh nhưng tuyệt nhiên không thấy làm các nghề rèn, mộc và đặc biệt là không đứng bán hàng. Các chủ quầy và người bán hàng đều là nam giới.

 

[Toet]

Có mùi da khẳn lên đâu đây, tôi bèn nhìn ra khúc quanh ở con phố đang đứng, một chú lừa đang lặc lè chở những tấm da đang thuộc lọc cọc đi đến. Nếu muốn thăm Tannery (khu thuộc da liên hoàn) thì cứ theo chân lũ lừa chở da thối này, chắc chắn sẽ đến nơi mà không cần phải trả tiền cho bất kì faux guide nào, có điều phải chịu khó bịt mũi một lúc.

Đi theo con lừa bốc mùi này sẽ đến được tannery

Những khu thuộc da bốc mùi cực đặc trưng và là một trong những ngành kinh doanh chính trong Medina ở Fès, đều thuộc sở hữu của nhiều gia đình hợp lại. Rất may cho họ là PETA (Hiệp hội chống ngược đãi súc vật) chưa có trụ sở tại đây, nên mỗi ngày hàng nghìn con cừu, sóc, thỏ hoẵng nai dê bê bị lột da chặt đầu và đưa vào các bể xử lý. Mùi da đang thuộc thối kinh khủng, những bể chứa bốc mùi thối khẳn nhưng mùi da trên những sản phẩm hoàn thiện ở các cửa hàng bóng nhoáng thì lại thơm ????g phức đến không tưởng.

Chủ yếu là nam giới bán hàng

Phố trong Medina quanh co, hẹp và tối tăm bởi phần lớn đều có mái che. Cũng như phố cổ ở Hà Nội, nhà nào nhà nấy đều là nơi kinh doanh. Cửa hàng cửa hiệu san sát nhau, có những quầy bé tẹo không đủ chỗ cho người bán, anh đứng ngoài đường mà mời chào khách mua hàng. Mùi bánh đang chao trong chảo dầu nóng, mùi ốc sên om trong những cái niêu, mùi tajine thơm lừng khiến bao kẻ thấy đói bụng, mùi vỏ cam vỏ quýt, mùi oliu muối, mùi của hàng trăm gia vị trong sạp đồ khô, mùi của tinh dầu hoa, mùi của thảm mới dệt, của đồ da mềm mại ... tỏa ra từ hàng trăm nghìn cửa hàng cửa hiệu trong lòng Souk. Các hộ kinh doanh xả rác ngay ra hiên nhà, và những trận mưa Bắc Phi nhiều thế kỷ qua đã khiến nền phố tróc lở, những dấu chân người, dấu chân lừa dẫm qua dẫm lại khiến rác đất và gạch mủn trộn lẫn nhau thành một hỗn hợp lép nhép cả khi trời khô ráo và bốc một thứ mùi khó tả. Nhiều lối ngõ vắng người thành nơi chứa rác và đủ thứ không vệ sinh cũng quẩn lên mùi lưu cữu. Nhánh bạc hà còn trong tay tôi từ khi bước ra khỏi khu nhà thuộc da đã dí vào mũi nhiều lần héo quắt lại rồi, nên tôi phải mượn đến đám vỏ quýt tươi bóp nhẹ tiết ra tinh dầu át đi những hỗn hợp mùi không dễ ngửi kia của Medina Fès.

Sắc màu phố cổ

 

[Toet]

Phòng của chúng tôi ở khách sạn chả hiểu sao toilet cũng bị trào ngược mùi, lan tỏa ra cả phòng ngủ. Làm cho suốt thời gian lưu lại Fès tôi có cảm giác bị chui vào một cái lồng thủy tinh trong suốt đầy mùi khó ngửi. Lúc nào cũng lẩn quất trên mũi, bám vào quần áo đầu tóc. Và trong tôi trào lên sự thèm khát chạy khỏi Fès, cho dù có bao nhiêu di sản quý giá của người Ma-rốc, cho dù có bao nhiêu hoạt động đời thường lý thú của dân chúng, cho dù màu xanh của những bức tường các nhà thờ Hồi giáo có biếc đến hút mắt, cho dù men sứ, men đồng và hoa văn thảm dệt tay có lên nước tươi tới đâu, tôi cũng xin chuồn mau.

Vậy mà giờ đây khi đang ngồi trên sofa êm ái nửa nằm nửa ngồi gõ những hồi tưởng này, ham muốn được ngửi lại thứ mùi hỗn hợp của phố cổ Fès tự dưng lại cồn cào quá thể. Nguyên cái mùi tổng hợp từ hàng nghìn thứ mùi ấy đã là một bí ẩn to lớn mà Fès cất giấu trong lòng phố cổ kỳ bí của mình. Ai đây sẽ là người tách được từng phân tử mùi, ai đây sẽ là người bóc được từng thớ cơ của những bức tường, ai đây sẽ là người vén từng lớp che phủ lịch sử nhiều nghìn năm ở những ngõ phố quanh co tối tăm ấy?

 

[baxu]

Này, ảnh 3D 4000$ hay xin được mà nuột thế =))

Mình là mình vẫn bấm tks, cũng là để động viên phượt già trở lại, lợi hại hơn cũ (c)

 

[Toet]

Cần nói thêm về tannery trong ảnh, đây là tannery lớn nhất, quy mô nhất trong medina Fes. Thông thường đi theo lừa chở da thối hoặc theo faux guide chỉ đến được các tannery nhỏ hơn, không nhìn toàn cảnh một khu phố rộng được. Nên thuê guide từ khách sạn mình ở, họ sẽ đưa đến tannery lớn nhất này. Cảnh tượng nhìn thấy và mùi da thối khiến người ta choáng váng.

Fes nhiều điều thú vị, kể cả mùi khó ngửi kia.