Mùa thu đi Sapa thật tuyệt vời, nhất là cho những ai thích lãng mạn. Trời nắng, không khí khô và hơi se lạnh. Ban ngày bạn có thể tha thẩn một mình hoặc cùng ai trong rừng thông, hít thở hương thơm toát ra như từ gỗ pơ mu. Dưới chân bạn là một thảm lá vàng mà những chiếc lá này đã kịp gói nắng mùa thu vào trong, trước khi về với cội. Mùa thu cũng là mùa các trai làng vào rừng săn bắn. Nếu bạn muốn, bạn có thể nhập cuộc săn thú vị nhưng cũng đầy thách thức cùng với họ. Biết đâu bạn gặp may, khi về xuôi có mật gấu rừng, hoặc cặp nhung hươu hay chí ít cũng là chiếc ngẩu pín của chú sơn dương đang ở thời kỳ sung mãn. Điều quan trọng, những thứ đó là đồ thứ thiệt. Buổi tối, mời bạn vào các bản làng thưởng thức rượu cần với thịt thú rừng nướng thơm phức và nhảy cùng các cô sơn nữ. Các điệu nhảy ở đó đã được lai tạo với các điệu nhảy nổi tiếng của châu Âu, châu Phi, châu Mỹ do các du khách bốn phương mang đến nên rất cuồng say và hiện đại.
Không có nơi đâu trên đất nước mình có mùa đông kỳ thú như ở Sapa. Bạn sẽ chẳng bao giờ quên mùa đông Sapa nếu đã ở đó dù chỉ một ngày. Chiều tối bạn được thông bào rằng, tối nay sẽ có một đợt không khí lạnh tăng cường. Bạn hãy chuẩn bị đón những bất ngờ của Sapa. Nhưng bây giờ, mời bạn hãy ngồi quây quần cùng mọi người bên lò sưởi, trong một căn phòng rộng rãi. Trong các căn nhà nghỉ của Sapa, gần như nhà nào cũng có một lò sưởi kiểu Pháp, một bộ sa lông rộng rãi êm ái đặt cạnh lò sưởi để dành riêng cho những buổi như thế này. Bạn có thể hàn huyên, chơi cờ hay đánh tá lả trong khi nhấm nháp Henessy XO với thịt nai rừng. Rồi bỗng có tiếng là xào xạc ngoài hiên nhà. Đó là lúc nàng Bạch tuyết ghé qua Sapa. Nhưng bạn hãy đợi đến sáng mai hãy bước ra khỏi phòng, còn giờ thì hãy ngủ ngon trong chăn ấm. Buổi sáng, khi thức dậy, bạn hãy mặc bộ quần áo ấm và cùng tôi bước ra sân. Ồ, xung quanh, chẳng chừa một chỗ nào, toàn là một màu trắng xóa, sạch sẽ tinh khôi. Khắp nơi là tuyết trắng, và kìa những bông tuyết vẫn rơi khe khẽ, nhẹ nhàng phủ trên mái nhà, cây thông, con đường mòn chiều qua ta vẫn còn nhẹ bước cùng ai trên lớp lá mà mùa thu đi qua còn để lại. Ta như mơ, ngỡ rằng đây là cảnh thần tiên ta đã được đọc trong các truyện cổ tích. Rặng cây thông xanh rì hôm qua bây giờ trông như các cây san hô khổng lồ, mặt đất vương đầy lá cây bây giờ biến thành một tấm thảm trắng muốt mà chẳng ai nỡ lòng nào đặt đôi bàn chân thô thiển của mình lên đó. Ta hít một ngực đầy hương rừng, ngẩng mặt đón bông tuyết đang bay, để nó tan trong từng tế bào, để cảm nhận cái mát lạnh dịu dàng mềm mại của nó. Thật ngọt ngào mùa đông Sapa.
Thiên nhiên thì như vậy, con người Sapa cũng kỳ thú chẳng kém gì. Nhìn chung họ có nước da trắng, hồn nhiên, vui vẻ và dễ mến hơn hẳn chúng ta, những người Hà Nội. Tôi nhớ, một chiều sau bữa cơm với các món thịt thú rừng siêu lạ miệng, tôi và anh bạn cùng nhà nghỉ thong thả dạo bước về phía một bản làng không xa nơi chúng tôi ở. Mặt trời còn chưa lặn hẳn, hình như Người còn đang mải vui đùa với các thiếu nữ đang hái quả trong các khu vườn sát ngay ven đường. Những tia nắng vàng hào phóng vương đầy trên các lùm cây, lấp ló sau chúng là các tà áo trắng, áo chàm của các cô gái Thái. Họ vừa hái quả, vừa nói cười tíu tít. Anh bạn đi cùng ngỏ lời xin mấy trái mận. Không ngờ có đến gần chục cô gái xách giỏ chạy ra mời chào rối rít. Các cô gái đều khoảng mười tám, đôi mươi, hai má ửng hồng, trán lấm tấm mồ hôi. Trông họ đầy sức sống, vui vẻ, yêu đời, khiến tôi liên tưởng họ với các thiếu nữ vùng Cápcadơ đang trảy nho mà tôi có dịp gặp trong các năm du học thời còn trai trẻ. Tôi cũng xin mấy quả mận, thứ mận Sapa trứ danh, to bằng trứng vịt, tím sẫm như viên ngọc quí, ăn vào ngọt mát và thoang thoảng hương thơm. Cám ơn xong, chúng tôi tiếp tục đi về phía bản. Ngay ở đầu bản, dưới bóng xum xuê của các cây cổ thụ, bên dòng suối trong, chúng tôi thấy ba cụ già râu tóc bạc phơ, đang ngồi bên chiếc bàn đá, trên đó có một chiếc chóe với ba cái chén vại. Các cụ đang đàm đạo vui vẻ. Chúng tôi tiến đến chào hỏi lễ phép, toan đi tiếp thì các cụ mời chúng tôi ngồi lại. Một cụ rót ra hai chén rượu, mời chúng tôi mỗi người một chén. Biết tính người dân Sapa thật thà không khách sáo, chúng tôi vui vẻ nhận lời. Cứ ngỡ là rượu trên này thường là rượu nhẹ, tôi tợp luôn một hớp. Ai ngờ độ nặng chẳng kém gì Sờmirơnốp. Đó là thứ rượu vàng óng như mật ong nhãn, thơm hơn cả Henessy, uống êm hơn nếp cẩm. Hỏi ra mới biết đây là đặc sản của Sapa. Nó được làm từ nếp nương đặc biệt, ủ trong hai năm, rồi được cất với thứ nước tan từ tuyết trên đỉnh cao nhất Sapa, sau đó lại ngâm thêm một năm nữa với một số củ trong rừng không được tiết lộ. Uống hết chén rượu tôi thấy người lâng lâng như không trọng lượng, sợ bị bốc lên trên mặt đất nên tôi ngồi nán lại. Tôi lần lượt ngó từng ông tiên ngồi trước mặt, thấy họ tuổi đã cao mà da dẻ vẫn căng và hồng hào. Ngó lại mình thấy da mai mái, nghĩ cũng hơi buồn. Khi đã nói dăm ba câu với các cụ, tôi mạnh dạn hỏi cụ già ngồi bên tay phải:
- Cụ ơi, cụ năm nay bao nhiêu tuổi, cụ có bí quyết gì sống lâu không ạ?
- Ta năm nay 109 tuổi, hàng ngày vẫn đi rừng. Bí quyết của ta là lao động chăm chỉ và uống thứ rượu này đều đều mỗi ngày vài chén.
Tôi quay sang cụ phía bên tay trái và nhắc lại câu hỏi gần như trước đó.
- Già năm nay 111 tuổi. Nhà ta cũng khá giả nên ít phải lao động chân tay. Thế nhưng ta lại chăm tập khí công. Sáng, ta làm một chén, tập khí công, trưa hai chén, ăn cơm ngủ một giấc rồi dậy tập quyền. Buổi tối, trước khi đi ngủ làm một chén, ngồi thiền hai tiếng. Gần như ngày nào cũng vậy.
Như tôi tiên liệu từ trước, thứ rượu đặc sản này có tác dụng kéo dài tuổi trẻ của người dân bản xứ. Tôi muốn kiểm chứng điều đó bằng cách hỏi cụ thứ ba, ngồi đối diện với tôi. Tôi hiểu rằng cụ này phải là người cao tuổi nhất trong ba cụ, bởi lẽ cụ trông già hơn cả, nước da cũng không còn bóng như hai cụ kia. Đã thế, cụ còn ngồi ở giữa. Có thể cụ là già làng cũng nên. Nghĩ thế tôi liền hỏi:
- Cụ ơi, cụ làm già làng bao nhiêu lâu rồi?
- Anh nhầm, tôi có khi còn ít tuổi hơn anh. Năm nay tôi 36 tuổi rồi. Tôi thế này là vì suốt các mùa hè, ngày nào tôi cũng uống rượu rồi ra suối tắm cả sáng, trưa lẫn chiều.
Tôi chợt hiểu rằng, ngày mai mình nên ra suối để tìm anh bạn mà nhờ có anh ta mình mới được lên Sapa.