Đồng Tháp Mười nhỏ to tâm sự - Phần 2

[conlele]

Re: ĐTM nhỏ to tâm sự

Khi xưa hồi còn trẻ nhỏ, hổng biết tui nghe ai kể (giờ quên mất tiêu), rằng vùng miền Tây xưa kia hoang sơ lắm. Cọp beo hổ báo, rắn ráo còn nhiều. Lại là vùng đầm lầy, sông nước, nên cá sấu nhiều vô kể.

Tương truyền, thời đó có một con cá sấu rất to lớn. Hoành hành dữ dội. Và dĩ nhiên, sẽ có anh hùng! Có một ông thần (hay anh hùng) nào đó đã xuất hiện để cứu dân. Bắt con cá sấu đó, xé ra làm nhiều khúc và ném mỗi nơi một khúc. Có chỗ là rạch Đầu Sấu, văng cái răng tới chỗ bây giờ là Cái Răng, chỗ thì là Cái Da... và sau này người ta đọc trại ra thành nhiều "cái" ra phết... nhưng mà buồn cười nhất là tôi chỉ nhớ nhất chữ Cái Vồn vì cái ông kể chuyện đó ổng nói "đó là một con cá sấu cái"... và đó là chữ người ta đọc trại ra cho nó thanh. hihi, tui nửa tin nửa ngờ về các "truyền thuyết" này gần hai chục năm nay. Giờ có chút thời gian mới đi lục tìm sự thật.

 

[conlele]

Re: ĐTM nhỏ to tâm sự

Ngoài bài viết bên trên, conlele cũng tìm ra một tài liệu nữa có một cách giải thích khác về chữ CÁI:
(tác giả Vương Kim Hùng, hiện đang ở Hoa Kỳ)
_________
Chữ Cái có nghĩa ra sao?
Cái có nghĩa là “sông con” (đây là tiếng cổ của dân tộc Phù Nam). Ai đã từng sống ở miền
Nam, đều nhận thấy rằng: Những địa danh bắt đầu bằng chữ Cái ở đây đều nằm trên một con
sông nhỏ, chảy ra một con sông lớn. Chúng ta thấy chữ Cái ở hai miền Nam Bắc khác nhau:

Miền Bắc có những địa danh mang tên Cái, là do hình dáng mà đặt tên như: Ðảo Cái Bàn,
Cái Bầu. Trái lại ở miền Nam chữ Cái là tiếng cổ như : Cái Côn, Cái Nước.

Sau đây chúng ta hãy tìm hiểu những địa danh mang tên Cái ở miền Bắc.

1) Miền Bắc có những địa danh mang tên Cái:
Trong Vịnh Hạ Long có 2 đảo tên là: Cái Bầu, Cái Bàn. Cũng trong thành phố Hạ Long nầy,
có một địa danh mang tên Cái Lân, tại đây cũng có một đền thờ gọi là Cái Lân.
Huyện Vân Ðồn có một thị tứ tên là Cái Rồng.

Ngoài khơi bờ biển Thị Xã Mong Cái, còn có một hòn đảo mang tên là Cái Chiên. Tất cả
những cư dân nầy sống bằng nghề đánh cá, hay kinh doanh ngành du lịch. Ðó là những địa
danh ở miền Bắc, còn miền Trung không có chữ Cái.

Trái lại ở miền Nam chúng ta thấy rất
nhiều, ngoài những địa danh mang tên Cái đó, còn có Sông, Kinh, Rạch, Vàm cũng mang tên
Cái. Ðôi lúc có những địa danh trùng với nhau.

 

[conlele]

Re: ĐTM nhỏ to tâm sự

2) Sau đây là những địa danh mang tên Cái ở miền Nam:
Trước tiên là Tỉnh Tây Ninh, có một Vàm là Cái Răng nằm khoảng giữa từ Tây Ninh đến
Bến Kéo thuộc Quốc Lộ 22 đi qua Kampuchia. Ngoài ra còn có con Rạch tên là Cái Bác, nằm
trong Xã Phước Vinh, Huyện Châu Thành. Con rạch nầy nối liền sông Vàm Cỏ Ðông chảy
qua Kampuchia.


Tiếp giáp Tỉnh Tây Ninh là Tỉnh Long An, tại đây có Huyện Mộc Hóa với 2 địa danh Cái
Nứa, Cái Ðôi. Cũng tại đây có con sông Vàm Cỏ Tây nhận nước từ con rạch Cái Rô chảy qua
Kampuchia. Long An còn có một Huyện nữa tên là Tân Hưng, có các địa danh mang tên Cái:
Cái Bát, Cái Môn, Cái Sách. Ðịa danh Cái Bát có con kinh Cái Bát chảy qua gặp con Rạch
Cái Cỏ rồi chảy vào Tỉnh Xvay Riêng Kampuchia.

 

[conlele]

Re: ĐTM nhỏ to tâm sự

Nằm kế bên Tỉnh Long An là Tỉnh Tiền Giang, tại Tiền Giang có một Huyện tên là Cái Bè
(cố Tổng Thống Ngô Ðình Diệm đặt tên Quận là Sùng Hiếu).

Ðịa danh Cái Bè nằm trên Quốc Lộ IV (Sài Gòn về Cà Mau) nổi danh qua những vườn cây
ăn trái như: Cam Mật, ổi Xá Lị, mận Hồng Ðào, vú sữa Hột Gà. Ðặc biệt có loại chuối Cái Bè
ăn rất ngon (mọc từ thân cây ra). Cái Bè có 2 địa danh mang tên Cái Thia và Cái Nưa. Ðây
cũng là nơi anh hùng Võ Duy Dương chống lại quân Pháp vào ngày 15-04-1865. Tại đây
cũng có con Rạch Cái Thia chảy qua Ðồng Tháp Mười.

 

[conlele]

Re: ĐTM nhỏ to tâm sự

Cái Bè đã đi hết, bước sang Tỉnh Bến Tre chúng ta lại có Quận Ðôn Nhơn (bây giờ gọi là
huyện Chợ Lách). Nằm trên Cù Lao Minh với 2 địa danh mang tên Cái Mơn và Cái Nhum.

Hai địa danh nầy nổi tiếng có nhiều vườn trái cây, ở đây có vườn sầu Riêng của Ông Chín
Hóa trồng, rất nổi tiếng (hạt lép nhiều cơm, thơm ngon ngọt). Cư dân sống ở đây đều theo
đạo Công Giáo, tại đây có một ngôi giáo đường rất cổ, trước sân nhà thờ Cái Mơn, có một
cây cổ thụ to gọi là cây Thiên Tuế.

Cái Mơn cũng là nơi sinh ra nhà bác học Trương Vĩnh Ký, Ông biết trên 20 thứ tiếng.
Ông cũng là thông dịch viên cho phái đoàn Phan Thanh Giản
đi sứ sang Pháp (1863). Cái Nhum là quê hương của Thánh Tử Ðạo (Á Thánh Lựu) và cũng
là nơi chôn thi hài của Á Thánh Phillipe Phan Văn Minh, người đã bị Vua Tự Ðức ra lệnh xử
trảm tại Cái Sơn Bé (bến đò Ðình Khao) vào ngày 03-07-1853. Dưới bến đò Ðình Khao, có
con Rạch tên là Cái Kè, khoảng từ Vĩnh Long đi chợ Lách. Cái Kè đi xuống một chút là tới
Cái Muối, rồi qua gặp Cái Gà. Chợ Lách còn có một địa danh nữa tên là Cái Tắc thuộc Xã
Hưng Khánh Trung, ngoài ra còn có cù lao tên là Cái Cát.

 

[conlele]

Re: ĐTM nhỏ to tâm sự

Ðó là Cái Nhum ở chợ Lách., còn có một địa danh mang tên Cái Nhum nữa, là Cái Nhum
Huyện Mân Thít thuộc Tỉnh Vĩnh Long. Nơi đây đã xảy ra những trận đánh giữa quân Tây
Sơn với quân Nguyễn Ánh cùng quân Xiêm La. Cuối cùng trận đánh kết thúc tại Rạch Gầm –
Xoài Múc mà phần thắng là quân Tây Sơn.

Tại Huyện Giồng Trôm thuộc Xã Hưng Lễ có một địa danh mang tên Cái Ða Trại. Nơi đây
đánh dấu bước chân của Nguyễn Ánh trốn chạy quân Tây Sơn, gần đó là Cái Mít Nguyễn
Ánh cũng tá túc thời gian ngắn. Huyện Thạnh Phú có địa danh Cái Cá thuộc Xã Mỹ Hưng. Ði
qua Mỏ Cày có con Rạch tên là Cái Gấm, nhận nước từ con sông Hàm Luông. Tại Quận Ba
Tri có điạ danh mang tên là Cái Bông, đây cũng là nơi sinh ra Cụ Phan Thanh Giản. Tại
Huyện Châu Thành có một Xã tên là Cái Nứa. Riêng tại Bến Tre ngay trung tâm thành phố
có 2 cây cầu tên là Cái Cối và Cái Cá.

 

[conlele]

Re: ĐTM nhỏ to tâm sự

Sau đây đến Vĩnh Long: Vào ngày 25-08-1960 cố Tổng Thống Ngô Ðình Diệm đã khánh
thành Khu Trù Mật Cái Sơn thuộc Tỉnh Vĩnh Long. Tại Huyện Bình Minh, tên địa phương
gọi là Cái Vồn. Thời Ðệ I Cộng Hòa có Tướng Trần Văn Soái (Phật Giáo Hòa Hảo) đặt bản
doanh tại đây. Ðây cũng là cửa ngỏ để đi Cần Thơ qua Bắc Bình Minh. Tên Cái Vồn không
nổi danh bằng cái tên Song Phú, tại đây có ngôi trường tiều học vào ngày 04-05-1974 Việt
Cộng pháo kích vào ngôi trường làm 17 em học sinh chết tại chỗ gần 70 em bị thương (trong
giờ ra chơi buổi sáng).

Ðến Huyện Tam Bình có địa danh tên là Cái Cui, thuộc Xã Hòa Lộc. Ðây cũng là quê hương
của giáo sư Phạm Hoàng Hộ (Cựu Viện Trưởng Viện Ðại Học Cần Thơ).

Huyện Vũng Liêm có Cù Lao Cái Dứa, thuộc Xã Thanh Bình. Nhắc đến Vũng Liêm là phải
nhớ tới Thiếu Tá Bùi Văn Ba, Ông là Tiểu Ðoàn Trưởng Tiều Ðoàn 3, Trung Ðoàn 15 của Sư
Ðoàn 9 Bộ Binh. Chức vụ sau cùng của Ông là Quận Trưởng Quận Vũng Liêm, ngày 30-04-
1975 bọn Cộng Sản hèn hạ trả thù Ông, bắt trói Ông cột vào đá rồi ném xuống sông Vũng
Liêm cho chết. Tại Thị Xã Vĩnh Long có con sông Cái Ca ở Phường 2 chảy qua Phường 1 rồi
đổ ra sông Cổ Chiên cuối cùng chảy ra biển.

 

[conlele]

Re: ĐTM nhỏ to tâm sự

Nằm sát bên Vĩnh Long có Tỉnh Trà Vinh, đây là tỉnh có nhiều người Khmer ở, có tất cả 129
ngôi chùa Miên lớn nhỏ khắp nơi ở trong tỉnh. Tại huyện Duyên Hải có điạ danh Cái Cối
thuộc Xã Long Vĩnh và Cái Ðôi thuộc Xã Long Khánh.

Ði về hướng Sa Ðéc có một địa danh tên là Cái Tàu Hạ tức Quận Ðức Tôn (trước năm 1975)
nay đổi thành Huyện Châu Thành. Nơi đây có nhiều lò nung gạch, cung cấp gạch cho các
tỉnh miền Tây. Chữ Cái Tàu được hiểu là “con sông nước lạt”.

Huyện Lai Vung Sa Ðéc có con Rạch tên là Cái Mít thuộc Xã Vĩnh Thới. Con rạch nầy chảy
qua sông Hậu. Huyện Hồng Ngự có địa danh Cái Cái, là nơi tập trung dân chúng sống nhờ
vào nguồn thủy sản cá tôm tép, từ biển hồ của Kampuchia chảy qua. Gần Cái Cái còn có Cái
Tiêu, Cái Sơ nữa cũng trong Huyện Hồng Ngự. Chúng ta thấy thiên nhiên rất ưu đãi cho đồng
bào sống trong vùng sông Tiền, sông Hậu. Vì chính 2 con sông nầy là nguồn lợi kinh tế cho
đồng bào ở đây, ngoài nhiệm vụ cung cấp cá, tôm, nước ngọt dùng để làm ruộng, tưới nương
rẫy. Mỗi năm sau mùa nước nổi, chúng ta được một lớp đất phù sa mầu mỡ, dùng để trồng
trọt hay cày cấy. Bản chất đất không có làm biếng, chỉ có con người mới làm biếng.
“Ai ơi đừng bỏ ruộng hoang
Bao nhiêu tấc đất, tấc vàng bấy nhiêu”

 

[conlele]

Re: ĐTM nhỏ to tâm sự

Qua phần đất của sông Hậu có Tỉnh An Giang. Chúng ta thấy có địa danh Cái Tàu Thượng ở
Xã Mỹ An Hưng nằm trên đường từ bắc Cao Lãnh đi Chợ Mới. Từ Bắc Vàm Cống về Long
Xuyên có địa danh mang tên Cái Sơn. Trên đường Long Xuyên đi Châu Ðốc gặp một địa
danh tên là Cái Dầu, đây cũng là Huyện Châu Phú thuộc Tỉnh An Giang. Ða số người dân
sống ở đây (An Giang, Châu Ðốc) đều theo đạo Phật Giáo Hòa Hảo, người sáng lập là Ðức
Huỳnh Phú Sổ.

Giáp ranh Tỉnh An Giang có Tỉnh Kiên Giang, tại đây có 2 con sông mang tên Cái Lớn và
Cái Bé. Hai con sông nầy xuất phát từ Tỉnh Chương Thiện chảy ra cửa biển Rạch Giá. Ðảo
Phú Quốc có quần đảo An Thới, trong đó có hòn đảo Cái Bàn thuộc Vịnh Thái Lan.

 

[conlele]

Re: ĐTM nhỏ to tâm sự

Quay về Hậu Giang chúng ta thấy có địa danh mang tên Cái Sắn, thuộc Xã Vĩnh Trinh
Huyện Thốt Nốt. Cái Sắn chính là nơi đón nhận hàng chục ngàn người dân tỵ nạn Cộng Sản,
di cư từ miền Bắc vào Nam để sinh sống. Tại đây người Bắc di cư được chính phủ Ngô Ðình
Diệm cung cấp nhà cửa, ruộng đất, cùng máy cày để phát triển nông nghiệp, tạo thành khu
dinh điền Cái Sắn kiểu mẫu cho miền Nam.

Rời Cái Sắn chúng ta đến Cần Thơ sẽ gặp ngay chợ Cái Khế. Chợ nầy nằm khoảng giữa từ
bến xe đến cầu Bắc Cần Thơ, có thể nói chợ Cái Khế là ngôi chợ lớn thứ nhì sau chợ Bến
Ninh Kiều của thành phố Cần Thơ. Hướng về Bến Ninh Kiều qua đường Hai Bà Trưng có
cây cầu Cái Khế bắc qua đường Nguyễn Trãi. Kế bên chân cầu là dinh của Ông Tướng Vùng
IV (Tướng Nguyễn Khoa Nam cùng Lê Văn Hưng đã tự sát vào thời điểm 30-04-1975). Sát
bên là hãng BGI (nước ngọt, nước đá) của Pháp trước năm 1975. Tại Cần Thơ còn có trung
tâm kỹ nghệ Cái Sơn Hàng Bàng. Là nơi sản xuất hàng thủ công nghệ và vật dụng gia đình.