[Tổng hợp] ROME - Thành đô vĩnh hằng

"Thành đô vĩnh hằng" (Eternal City) là tên mà người ta dành riêng gọi thành Rome. Cũng không có gì là quá, khi thành phố hùng vĩ này đã là Kinh đô của La Mã trong suốt 500 năm Cộng hòa, 400 năm Đế quốc, và là Kinh đô của Giáo hội lớn nhất trên thế giới cho đến tận ngày nay.

Đã từng đến thăm Rome, cũng chỉ trong ba ngày, quá ngắn cho một thành phố nổi tiếng đến thế, nhưng cũng muốn viết chút gì cho Rome, dù biết rằng viết về Rome thì cả chục cuốn sách cũng không đủ, và tìm trên mạng về Rome thì cũng vô thiên lủng.

 

[Chitto]

Tòa nhà hoành tráng này được dựng theo phong cách Phục Hưng và Baroque, nhưng người ta còn thêm một cụm nữa, đó là "theo Chủ nghĩa phô trương". Quả thật, tại tất cả mọi góc, mọi vòm, mọi cột, mọi đỉnh, mọi mảng tường, mảng trần, mảng sàn... của nhà thờ đều là những tác phẩm nghệ thuật lớn, khiến cho người ta phải nhìn, phải ngắm rõ nhiều.

Thậm chí là nhiều quá. Có thể thấy cẩm thạch màu được làm rất cầu kì ở khắp nơi. Trong toàn bộ Nhà thờ này có 26 bàn thờ là nơi có thể hành lễ, 20 tượng đài các Giáo hoàng, hàng chục tượng các Thánh, các thiên thần... mà mỗi một trong số đó đều là một tác phẩm nghệ thuật tuyệt đẹp.

Bên cạnh đó, kiến trúc, cách bố trí cửa sổ lấy ánh sáng, mái vòm,..., cũng khiến người ta kinh ngạc về sự tuyệt vời trong thiết kế cũng như xây dựng. Các cửa sổ được làm rất khéo léo hài hòa, sao cho ánh sáng đi vào không tán xạ ra ngay, mà phải chiếu thành từng luồng, từng tia lớn, tạo cảm giác thần thánh kì diệu.

Nhưng chừng ấy thứ, mà đập vào mắt người ta cùng lúc, thì thật là nhiều quá, quá nhiều. Cứ như được dọn một bàn rất nhiều thức ăn, cái nào cũng thơm, cũng ngon, cũng đẹp, tên cũng kêu. Khi đó nhìn tổng quan lại, sẽ thấy bội thực và thậm chí chán ngán, không biết nên bắt đầu từ đâu và nếm thử cái gì.

Bước vào nhà thờ St. Peter, đầu tiên là cảm giác choáng ngợp, sau đó là cảm giác bội thực và không biết nên nhìn ngắm cái gì nữa. Những bàn thờ lộng lẫy bên cạnh? Những chiếc cột lớn với các vị thánh đứng cả trên lẫn dưới? Những cạnh cột với khuôn mặt các vị giáo hoàng và các tiểu thiên thần? Những vòm cột với các thần Sức mạnh, Chân lý, Khôn ngoan... có cánh bay lượn? Những vòm trần đầy hoa văn dát vàng? Những mái vòm nhỏ vẽ hình thiên đường với các thánh thần như đang bay? Hay thậm chí là sàn dưới chân với những hoa văn cẩm thạch màu sắc sặc sỡ?

Lúc này, nếu có thời gian, bạn hãy từ từ đi theo một vòng tròn, để có thể thấy sự khác biệt riêng có. Nếu không, sẽ rất chóng chán, vừa muốn xem hết mà lại cũng chả biết xem cái gì....

 

[Chitto]

Naive

Gian chính giữa của nhà thờ dài hơn trăm mét, bề ngang hàng chục mét, với một mái vòm khảm những viên đá dát vàng lộng lẫy. Một khoảng sáng lòa rực lên ở cuối cánh, đó là trung tâm của nhà thờ, chỗ giao nhau của hai cánh chữ thập. Đó cũng là chỗ bên dưới của mái vòm lớn do Michelangelo thiết kế.

Giữa bốn cột lớn nhất đỡ mái vòm lớn là Bàn thờ chính do Bernini dựng lên, bàn thờ Trung tâm, quan trọng nhất của Giáo hội Công giáo La Mã.

​

 

[Chitto]

High Altar

Bàn thờ chính (High Altar tiếng Italia là Baldachin) là Trung tâm của Nhà thờ St.Peter. Chỉ duy nhất Giáo hoàng được làm lễ tại bàn thờ này. Cũng có ngoại lệ khi Giáo hoàng quá yếu không thể làm lễ, hoặc đã mất mà chưa có người thay thế, khi đó một vị Hồng Y được chỉ định sẽ thay mặt, nhưng cũng không được làm đầy đủ các nghi thức như Giáo hoàng.

Chính bên dưới Bàn thờ này, sâu xuống lòng đất là nơi được cho là mộ của Thánh Peter. Nhà thờ vốn xây trên nền một nghĩa địa với các hầm mộ cổ đại từ thời La Mã, nên việc tìm thấy một số bộ hài cốt là điều dễ hiểu. Nhưng liệu đó có phải là hài cốt Peter hay không thì không ai dám khẳng định.

Bàn thờ bằng đá cẩm thạch, chỉ để một Thánh giá có hình Chúa Jesus và sáu chân nến rất cao. Che cho Bàn thờ là mái lọng che được đúc bằng đồng, cao đến 20 mét do Bernini thiết kế. Bốn chiếc cột uốn lượn, theo truyền thuyết là kiểu từ thời vua Solomon của Do Thái, 1000 năm TCN, với những dây leo nhỏ mạ vàng và các thiên thần, tượng trưng cho cảnh vườn Địa đàng Eden. Bên trên là các thiên thần "người lớn" và thiên thần "trẻ con", và tận cùng là một cây thánh giá cao.

Chính giữa mái lọng là hình một con chim bồ câu đang bay từ trên xuống, tượng trưng cho Thánh linh Thần khí của Thiên Chúa đang tỏa xuống.

Nhiều đồ đồng của Nhà thờ cũ đã được nấu chảy để đúc lên tác phẩm đồ sộ này.

​

 

[Chitto]

Pier Saints

Là tâm điểm của Nhà thờ và Giáo hội Công giáo, Bàn thờ chính của nhà thờ St.Peter là nơi thiêng liêng nhất, chứ không phải vị trí cuối cánh ngắn như các nhà thờ châu Âu khác. Khi làm lễ, Giáo hoàng sẽ quay mặt ra cửa chính, quay lưng lại đầu nhà thờ, tức là mặt quay về hướng đông, hướng của Jerusalem. Điều đó giải thích tại sao nhà thờ này có hướng ngược với hướng truyền thống ở châu Âu là cửa hướng Tây, đầu nhà thờ hướng đông.

Cũng khác với các nhà thờ chỉ có bàn thờ ở đầu cánh ngắn của hình Chữ thập, Chủ lễ đứng ở bàn thờ, tất cả mọi người ở đằng sau. Tại nhà thờ St. Peter, khi làm lễ thì mọi người sẽ ngồi ở xung quanh, cùng hướng về tâm điểm là bàn thờ.

Như vậy, cái trục từ trên xuống: Đỉnh cây Thập giá trên đỉnh tận cùng (137m), Mái vòm lớn (120m) đỉnh Lọng bằng đồng (20m), Bàn thờ chính sẽ trở thành cái Trục của điểm Cực Thánh, xuyên sâu xuống đất là Mộ thánh Peter.

Trên cái trục ấy, có hình ảnh của Ba Ngôi Thiên Chúa: Trên đỉnh mái vòm, nơi cao nhất có khảm hình Chúa Cha (Father), đỉnh lọng có hình con chim bồ câu tượng trưng Chúa Thánh Thần (Holy Spirit), và trên bàn thờ có tượng Jesus là Chúa Con (Son).

Sự sắp đặt ấy chỉ nhà thờ St.Peter mới đạt được sự hoàn thiện như thế.

 

[Chitto]

Đỡ lấy mái vòm lớn đường kính đến hơn 40m là bốn chiếc cột khổng lồ thiết diện ngũ giác. Bốn cạnh cột quay ra ngoài, cạnh quay vào bàn thờ chính giữa tạo thành một bề mặt rất lớn, tha hồ cho trang trí.

Vào năm 1622, sau 120 năm xây dựng thì các cột đó vẫn chưa có gì trang trí, năm 1627 mới đúc xong mái lọng bằng đồng, thì Giáo hoàng khi đó đã quyết định làm bốn pho tượng lớn của các vị Thánh "thánh tích", bất chấp số tiền phải bỏ ra rất lớn. Và Bernini cùng ba người đồng sự đã tạc bốn pho tượng đứng ở bốn góc. Năm 1638, pho đầu tiên mới tạc xong, mất 6 năm, các pho khác còn lâu hơn.

Đó là bốn pho tượng của các Thánh: Longinus, Veronica, Andrew, Helena, bốn thánh liên quan đến bốn Thánh tích, bốn Báu vật thiêng liêng nhất của Thiên Chúa giáo mà nhà thờ có được.

​

 

[Chitto]

Thánh Longinus là người lính La Mã có nhiệm vụ canh chừng Jesus đang bị đóng đinh trên thập giá. Để thử xem Jesus chết hẳn chưa, Longinus đã dùng giáo đâm vào cạnh sườn Jesus. Sau đó Longinus đã cải đạo rồi tử vì đạo, và mũi giáo đâm Jesus trở thành một Thánh tích. Nhà thờ St.Peter đang giữ báu vật được cho là mũi giáo này.

Thánh Veronica là người phụ nữ, tín đồ đã lấy một tấm vải phủ lên mặt Jesus sau khi hạ xác Jesus từ thập giá xuống. Tấm vải đó được lưu truyền, và Tòa thánh tuyên bố đang giữ tấm vải đó. Trên mặt vải có in hình mờ mờ một mặt người nhắm mắt có râu, được cho là khuôn mặt của Chúa Jesus. Trong những dịp đặc biệt, tấm vải đó được đem ra cho mọi người xem.

Thánh Andrew là anh trai thánh Peter, thánh Tông đồ duy nhất trong bốn pho tượng, là đồ đệ đầu tiên được Jesus gọi theo mình. Andrew đi truyền giáo và bị đóng đinh trên cây thập giá kiểu chữ X rồi bị chặt đầu. Tòa thánh cũng giữ đầu lâu của thánh Andrew trong một thời gian dài trước khi trả nó về nơi ông bị giết.

Thánh Helena là người duy nhất không cùng thời với Jesus mà là 3 thế kỉ sau. Bà là Thái hậu, mẹ của hoàng đế Constantine. Khi con trai cải đạo, bà thái hậu khi đó đã 80 tuổi đã sang tận Jerusalem hành hương, đồng thời tìm được những mảnh vỡ còn lại của cây Thánh giá cùng những cái đinh đã đóng vào mình Jesus để đem về La Mã.

Bốn báu vật đó đều đang hoặc đã từng được gìn giữ tại nhà thờ này, và các vị thánh này cũng được coi như ngang với các thánh Tông đồ. Sâu dưới đất dưới các cây cột là nhà nguyện của các vị ấy. Các báu vật được giữ rải rác. Mũi giáo, tấm vải, đinh để ở căn phòng trong cây cột, một phần cây thánh giá để ở gian bên. Đầu thánh Andrew được trả về bản quán.

 

[Chitto]

Những bức tượng thể hiện phong cách thời Phục Hưng - Baroque tuyệt vời. So với những pho tượng nặng nề toàn nếp gấp quần áo cổ điển, những pho tượng này tràn đầy sinh lực, là hình tượng ca ngợi vẻ đẹp hoàn mỹ của con người.

Dù là các vị thánh thiêng liêng, nhưng các vị ấy hiện lên với một dáng vẻ rất ngươi thường, đầy sức sống, như đang thở, đang bước đi, đang kêu lên. Thánh Longinus mắt ngước lên sửng sốt trước điềm kì lạ bay ngang qua; tóc của ông bay phất phơ, và ông bước lên trước dang tay như đón nhận Thần khí của Thiên Chúa. Áo ông bay ngược để lộ bộ ngực trần khỏe mạnh, bàn tay phải nắm chặt cây giáo thiêng. Cùng dáng vẻ đó là thánh Andrew đứng choãi chân trong niềm tín phục vô cùng, sẵn sàng hi sinh cho đạo. Chân ông hằn lên lớp vải rất sống động.

Thánh Veronica là pho tượng "sống" nhất. Tưởng như bà đang lao ra khỏi chỗ của mình, tay dâng cao mảnh vải có in hình mặt Chúa, như đang kêu lên hân hoan về sự hiện diện của Chúa. Dáng vẻ cầm mảnh vải của pho tượng đặc biệt đến nỗi động tác cầm mảnh vải tương tự trong đấu bò Tây Ban Nha được gọi là "động tác Veronica".

Thánh Helena thì cổ điển hơn, với những lớp áo xòe rộng, nhưng cũng rất thanh thoát siêu phàm.

Bên trên mỗi pho tượng ấy là một ban công, mà trong những dịp đặc biệt, người ta sẽ đứng trên đó giơ cao Báu vật cho mọi người xem. Trên nữa là bức khảm hình tròn các thánh khai đạo rất lớn, đường kính đến hơn 8 mét. Những hàng chữ trên nền mạ vàng đều cao đến 2m. Mái vòm tròn bao trùm đường kính 42m

​

 

[Chitto]

The Dome

​

Thẳng trên Bàn thờ chính là mái vòm kì vĩ của nhà thờ St.Peter, công trình thế kỉ theo thiết kế của Michelangelo, có sự chỉnh sửa của Giacomo. Mái vòm cao và lớn bậc nhất thế giới. Khi Michelangelo mất năm 1564, mới xong phần đế mái vòm dựa trên bốn trụ, đến năm 1593, tức là mất 30 năm, mái vòm mới hoàn thành.

Vòm chia làm 16 cánh, với 16 ô cửa rất lớn lấy ánh sáng. Các cửa được thiết kế sao cho chỉ có 1 - 2 luồng sáng chiếu vào nhà thờ. Bên trên là 16 múi, với hình khảm chúa Jesus, các Tông đồ, Đức Mẹ, John tẩy giả,..., các vị thánh tử đạo, các thiên thần. Tít trong ô tròn trên đỉnh là hình Chúa Trời - Thiên Chúa Cha đang bay từ trời xuống.

Dòng chữ vòng quanh chân vòm ghi lại câu trong Kinh thánh khi Jesus nói với Peter (Peter có nghĩa là Tảng đá): "Ngươi là Peter, và trên tảng đá này Ta sẽ dựng lên Giáo hội của ta". Câu này được Tòa thánh Roma sử dụng để khẳng định vai trò quan trọng nhất của thánh Peter trong số các Tông đồ, và do đó, của Công giáo La Mã trong toàn bộ Thiên Chúa giáo.
Câu này cũng mang một nghĩa đen: Nhà thờ St.Peter được xây dựng ngay trên phần mộ của thánh Peter, nên Giáo hội có nhà thờ này cũng là Giáo hội chính thức do Chúa dựng nên.

Mái vòm là một kiệt tác kiến trúc và hội họa vô song. Đứng dưới nó có cảm giác đứng dưới một bầu trời, một vũ trụ thu nhỏ, với ánh sáng, hình ảnh.

Dù nói gì, cũng không thể phủ nhận sự kì vĩ của nó cũng như tài năng của những người xây nên nó.

 

[Chitto]

St. Peter chair

Một tác phẩm bằng đồng nằm ở tận cùng nhà thờ, là chiếc Ngai thánh Peter (Cathedral Petri). Nếu với các nhà thờ truyền thống TCG khác, thì đây là nơi quan trọng nhất. Nhưng với nhà thờ St. Peter, thì do bàn thờ chính là quan trọng nhất (thể hiện Thiên Chúa), nên nơi này chỉ là quan trọng thứ hai, nơi thờ thánh Peter, cũng như kê chiếc ngai của Giáo hoàng ngồi.

Chiếc ngai và toàn bộ xung quanh được làm bằng đồng mạ vàng. Bên dưới ngai có bốn vị thánh đỡ chân, là bốn vị khai mở TCG. Bên trên ngai là hai tiểu thiên thần đỡ chiếc mũ miện ba tầng.

Trên nữa là bức phù điêu rực rỡ thể hiện Thánh linh Thần khí của Thiên Chúa từ trời xuống, thể hiện ở con chim bồ câu xòe cánh. Vòng kính lấy ánh sáng mặt trời tự nhiên đằng sau tạo thành một vầng hào quang quanh con chim bồ câu. Xung quanh là các thiên thần mở rèm mây chiêm bái Chúa Thánh Thần.

Bên dưới Ngai của thánh Peter chính là ngai của Giáo hoàng ngồi. Toàn bộ tổng thể ấy thể hiện Giáo lý Công giáo: Thánh Peter là Tông đồ trưởng, nền tảng của Giáo hội, là Đại diện của Chúa. Và Giáo hoàng là người kế tục thánh Peter, tiếp tục đại diện Chúa Ki Tô (Vicar of Christ) trên trần thế.

Bàn thờ này các Hồng Y có thể làm lễ, nhưng chiếc ngai bên dưới chỉ dành cho Giáo hoàng được ngồi.

​

 

[Chitto]

Bức ảnh chụp toàn cảnh của Paul Hurst

Ở giữa là Bàn thờ chính, là thánh giá với tượng Chúa Con (the Son: Jesus), mái Lọng bên trên có hình con chim bồ câu là Chúa Thánh Thần (Holy Spirit), trên cùng là mái vòm lớn với đỉnh cao nhất có hình Chúa Cha (the Father), là Ba Ngôi Thiên Chúa (Trinity; God).

Mười sáu cửa sổ mở ra các hướng lấy ánh sáng. Bốn vị thánh khai giáo ngự trên đỉnh các cây cột và bốn vị thánh mang thánh tích đứng ở dưới.

Đằng xa là Ngai thánh Peter bên dưới hình tượng Chúa Thánh Thần.



Dù không theo đạo, nhưng khi biết nhất định về Thiên Chúa giáo, thì cảm nhận về nơi này cũng rõ ràng và sâu sắc hơn.