[Lịch sử] Kể chuyện Thăng Long - Hà Nội

Năm nay, 2010, Một nghìn năm cái tên Thăng Long. Một nghìn năm từ Thăng Long đến Hà Nội.

Người ta nói quá nhiều, và tôi cũng đã dự định viết topic này từ lâu, nhưng giờ mới bắt tay vào thực hiện, như là một phần chia sẻ của mình với nơi tôi đã sinh ra và lớn lên.

Tôi không định cắt dán các bài viết dài dằng dặc trên khắp các báo, trên mạng, mà viết những gì tôi biết, tôi hiểu về mảnh đất này. Nếu ai muốn chia sẻ cùng tôi, xin hãy cũng như vậy.

Topic này có thể sẽ rất khô khan, cũng có thể sẽ rất thú vị, tuỳ theo cách nhìn của mỗi người.

 

[DUNG_BTT]

Trời ạ, em xin tôn bác Chitto làm thần tượng nhá nhá. Em theo chân bác từ những loạt bài về chùa Đất Việt cơ. Phải nói bác phải rất yêu Hà Nội đồng thời có sự tìm tòi, nguyên cứu cực sâu về Văn Hóa, Lịch sử và cả văn hóa tín ngưỡng của Người Việt mới có thể ra đời được những bài viết chất lượng như thế được.
Em cũng yêu Sì Gòn của em lắm cơ, nhưng không có khả năng và kiến thức viết được như bác. Ngày 9-13/4/2010 em có mặt tại HN, mong rằng có dịp nào gặp bác cũng như giao "lu" với các phượt miền Bắc.

Thân ái​

P.S Bấm Thanks nhưng vẫn muốn nói thêm lời cám ơn về những bài viết "chất" của bác.)

 

[KK172]

Đền thờ Lý Thường Kiệt được lập tại quê nhà ông là làng An Xá, sau là Cơ Xá, nay thuộc khu vực gần viện Pasteur.

Ồ, có vẻ Lý Thường Kiệt là một trong số hiếm hoi người Hà nội gốc (à quên, Thăng long gốc) ở lại quê nhà lập nghiệp nhỉ

 

[linhnam]

Tương truyền rằng năm 1954, trước khi rút đi, quân Pháp nổ mìn phá huỷ đài Liên Hoa, và năm 1955 mới dựng lại như thấy ngày nay, nhỏ hơn nguyên bản một chút. Cây cột chính giữa đỡ đài làm bằng đá, phía trên toàn bộ bằng gỗ, lợp ngói, trong để tượng Quan Âm, chỉ một người quỳ là hết chỗ.

sao lại là tương truyền hả bác?

 

[Chitto]

sao lại là tương truyền hả bác?

Là vì bên cạnh hầu hết các tài liệu đều ghi là quân Pháp phá huỷ chùa Một Cột, vẫn có nguồn tin cho rằng không phải thế. Điều nghi ngờ đó cũng có thể có lý, khi mà tôi thấy rằng người Pháp rất cẩn thận lưu giữ các công trình kiến trúc cổ Việt Nam, đặc biệt tại Hà Nội. Trong thư viện của họ còn giữ bản vẽ chi tiết các ngôi chùa ở HN, thiết kế, cấu trúc... một cách tỉ mỉ. Tất cả các tấm bia đều được họ làm bản dập lưu trữ, những việc đó người Việt mình còn không làm nổi. Nhất là phải nhớ lại giai đoạn chính chúng ta đã tiêu huỷ vô số công trình văn hoá của mình thế nào.

Cho đến nay các nguồn tài liệu đều chỉ ghi chung chung là "quân Pháp nổ mìn phá huỷ chùa Một Cột", nhưng phá khi nào, lúc nào, có bằng chứng gì, có ai chứng kiến ... thì hoàn toàn không. Vì vậy tôi cũng không thể khẳng định điều đó (như các báo chí khác) được.

@DUNG_BTT: Cảm ơn bạn, tôi cũng chỉ làm điều gì mình thích, và viết ra những điều mình biết để chia sẻ với mọi người, kẻo rồi chính mình lại quên đi thôi. Gặp tôi ngoài đời thì là một người chán ngắt ấy mà.

 

[Chitto]

Lăng Phùng Hưng

Nhân nói đến phần mộ Lý Thường Kiệt được cho rằng nằm trong khu vực đất đình Nam Đồng, không thể bỏ qua một lăng mộ khác cũng nằm giữa Thăng Long, là mộ của Bố Cái Đại vương Phùng Hưng.

Phùng Hưng người làng Đường Lâm, mảnh đất sau này còn có vua Ngô Quyền. Nổi dậy chống lại nhà Đường đô hộ trong khoảng 766 - 790, ông đã có nhiều thành công, vây được quân nhà Đường đóng ở huyện Tống Bình (khu vực Thăng Long sau này), đuổi được quân Đường sang bên kia sông. Sự nghiệp chưa thành thì Phùng Hưng qua đời năm 791, khi mới ngoài 40 tuổi.

Đến nay, có một lăng mộ được nhân dân ngàn năm tôn thờ là mộ của Phùng Hưng, nằm ngay giữa thành Thăng Long. Thực tế là có thể chỉ là lăng thờ tượng trưng, vì sau khi Phùng Hưng mất, quân Đường chiếm lại đất Tống Bình, mà sự trả thù của người Tàu đều không đơn giản, liệu mộ Phùng Hưng nếu chôn ở đây có thể nguyên vẹn được không?

Ngày nay, lăng Phùng Hưng nằm ngay phía sau bến xe Kim Mã, đường vào trên đoạn cuối của phố Giảng Võ.

 

[TriMinh]

Cụ Chitto xin phép cho em chen ngang tý, cụ làm ơn post cho em xin cái lịch lễ hội truyền thống của Hà Nội và Hà Tây cũ từ nay cho đến 15 tháng 3 âm lịch đi.

 

[Chitto]

Tôi cũng không biết và nhớ nổi các lịch lễ hội đâu. Bạn chịu khó tìm trên mạng vậy. Có cái link này không biết có ích gì không

http://www.vietnamtourism.com/v_pages/tourist/festival.asp

 

[Chitto]

Quốc Tử Giám

Về Võ, chíến dịch đánh Tống và chống Tống thể hiện sức mạnh triều Lý. Về Văn, triều Lý Nhân Tông được đánh dấu bởi việc mở Quốc Tử Giám, trường học Quốc gia đầu tiên. Có một điều thú vị là thời Thánh Tông, năm 1069 đánh thắng Chiêm Thành liền sau đó, năm 1070 lập Văn Miếu; thời Nhân Tông, năm 1075 đánh thắng Tống thì liền sau đó năm 1076 lập Quốc Tử Giám.

Lịch sử ghi công này cho Lý Nhân Tông, nhưng thực ra khi đó vua mới chỉ có 11 tuổi, nào đã biết gì về Võ hay Văn, mà đó là công của Thái hậu nhiếp chính Ỷ Lan, và thái sư Lý Đạo Thành. Trước kia Lý Đạo Thành theo phe Thượng Dương, bị dời vào trấn thủ Nghệ An, nhưng Thái hậu Ỷ Lan bỏ qua chuyện cũ, lại mời ông ra làm Thái sư như cũ. Có thể cho rằng chính ông là người đã hậu thuẫn cho việc mở trường Đại học đầu tiên của Việt Nam.

Triều đại mà Võ thì có Lý Thường Kiệt, Văn thì có Lý Đạo Thành, lại có bà Thái hậu uyên bác quyết đoán, thì dù là vua bé vẫn cứ hưng thịnh, và Thăng Long ngày càng được xây dựng hoàn thiện, to đẹp.

 

[Chitto]

Dâm Đàm

Triều Lý Nhân Tông có vụ án nổi tiếng liên quan đến hồ Tây, tức là vụ án Dâm Đàm.

Ngay từ khi định đô trên đất này, hồ Tây đã là một phần không thể tách rời của thành Thăng Long. Tên hồ đời Lý là Dâm Đàm, tức là đầm mù sương. Ngày nay mỗi ngày có sương, thì cảnh sắc hồ Tây cũng vẫn rất huyền ảo. Hồ lại có tên là đầm Xác cáo, do truyền thuyết xưa đây là nơi Hồ ly tinh đào hang sống, Lạc Long Quân đã giết cáo tinh rồi vứt xác ở đây. Lại còn gọi là hồ Kim Ngưu - Trâu Vàng, theo truyền thuyết Khổng lồ đúc chuông (sẽ nói sau). Đến đời Lê mới gọi là Tây hồ, có lẽ để đối ứng với tên gọi Đông Đô chăng, vì hồ đâu có nằm ở phía Tây của Thăng Long, mà ở phía Bắc.

Với Thăng Long, hồ Tây là thắng cảnh đệ nhất. Nếu sông Cái - Nhĩ Hà là con đường giao thông, lưu thương buôn bán, là cái hào tự nhiên vĩ đại ngăn giặc Bắc, thì hồ Tây là nơi thưởng ngoạn tuyệt vời. Vì thế tại hòn đảo Kim Ngư (Cá vàng) giữa hồ, nhà Lý cho dựng cung Thuý Hoa, bờ bắc còn làm cung Từ Hoa, là nơi vui chơi nghỉ ngơi của các vua Lý. Lúc này con đê chia đôi hồ chưa có, nên đảo Kim Ngư chơi vơi giữa mênh mông sóng nước, bình minh hay hoàng hôn đều rực rỡ cả, chắc hẳn là rất đẹp.

Tại Dâm Đàm, từ đời Lý đã có các địa danh Hồ Khẩu (cửa sông Tô Lịch nối với hồ), Giang Tân (bến sông), Lãng Bạc (bến sóng), Trích Sài (hái củi), Võng Thị (chợ bán lưới)... rồi Nghi Tàm, Nhật Tân,..., những cái tên còn đến ngày hôm nay. Vua chúa từ thời đó đã thường thích đi thuyền trên hồ ngắm cảnh, xem dân gian buôn bán, đánh cá.

Và cũng từ một lần vua đi xem đánh cá mà có vụ án Dâm Đàm.

 

[Chitto]

Lê Văn Thịnh

Năm 1075, vua Lý Nhân Tông (thực ra là Thái hậu Ỷ Lan) mở khoa thi đầu tiên của nước Việt, Lê Văn Thịnh đỗ đầu, thời ấy chưa gọi là Trạng Nguyên, nhưng có thể coi ông là Trạng Nguyên đầu tiên của nước ta. Ông khi đó 37 tuổi, được vào cung dạy dỗ cho ông vua bé 11 tuổi.

Mười năm sau, 1085, ông đi sứ Trung Quốc, bằng tài ngoại giao của mình đã lấy lại được tất cả phần đất mà nhà Tống chiếm chưa chịu trả, nên khi về triều được phong Thái sư, vừa là thầy học của vua, vừa là vị quan đầu triều.

Sử chép năm 1096, vua Lý Nhân Tông (30 tuổi) đi chơi Dâm Đàm xem dân đánh cá, Thái sư khi đó 58 tuổi, đi theo hầu. Bỗng sương mù bao phủ, trong thuyền bỗng xuất hiện con hổ định vồ vua. Người đánh cá là Mục Thận vội quăng lưới lên con hổ, vua cũng lấy giáo đâm. Sương tan thì thấy trong lưới chính là Thái sư Lê Văn Thịnh. Ông bị kết tội hoá hổ để giết vua, bị đày đi Thao Giang đến chết.

Chuyện này là vụ án chính trị, có lẽ vì những bất đồng của Thái sư già và vua trẻ, và có thể cả thế lực khác nữa, nên mới đặt ra chuyện huyễn hoặc này. Chứ theo luật của mọi triều đại, thì giết vua là chắc chắn phải chết, không có chuyện chỉ bị đi đày.

Nỗi oan của Lê Văn Thịnh được người dân đời sau thấu hiểu, nên lập đền thờ ông tại quê, và tạc hình con rồng đá cắn vào thân, chân cào vào bụng đầy uất ức.

Còn ông Mục Thận "có công cứu vua" là người làng Võng Thị, cũng được lập đền thờ, và là thành hoàng làng. Ngày nay đình Võng Thị thờ ông này.


Cổng chùa Võng Thị, ngay sát với đình Võng Thị (đình này thì tu sửa mới toe rồi)