[Tổng hợp] Nhà thờ - Thiên Chúa giáo và...

[Chitto]

Thập tự chinh

Mặc dù chia cắt về tôn giáo với Rome, trước sức ép ngày càng tăng của Hồi giáo, Hoàng đế Byzance đã yêu cầu sự giúp đỡ của Rome.

Và Giáo hoàng Urban II đã chính thức phát động cuộc chiến tiến về Thánh địa Jerusalem, với lý do chính thức là giải phóng Đất Thánh, mở đường hành hương cho người Kitô giáo. Từ đây xuất hiện những đoàn quân tôn giáo chính thức, mang thập tự trên ngực nên gọi là các cuộc Thập tự chinh, dẫn đầu bởi các Hiệp sĩ.

Các cuộc Thập tự chinh kéo dài trong 200 năm, từ 1095 đến 1298. Có bao nhiêu cuộc Thập tự chinh, vẫn còn là điều tranh cãi. Từ lý do ban đầu, các cuộc Thập tự chinh nhanh chóng biến thành các cuộc xâm lược, cướp bóc, tàn sát lẫn nhau. Dấu tích của các cuộc Thập tự chinh còn mãi trong lòng văn minh phương Tây và Công giáo La Mã.

Hình ảnh các đoàn quân Thập tự chinh được tôn vinh như là có các Thiên thần dẫn đầu, tiến về Đất thánh...

 

[Chitto]

Giáo hoàng hứa là những ai tham gia Thập tự chinh sẽ được giải hết tội lỗi, và khi chết sẽ lên được Thiên đường. Do đó đoàn quân đầu tiên có không ít những tội phạm, người nghèo khổ ô hợp, dễ dàng bị đánh bại. Chỉ khi các chiến binh thực sự tham gia thì Thập tự quân mới chiến thắng.

Cuộc Thập tự chinh đầu tiên kéo dài trong 4 năm, cho đến khi đoàn quân chiếm được Jerusalem năm 1099. Họ giết sạch người trong thành, bất kể là người Do Thái, Hồi giáo, hay Chính Thống giáo đồng đạo.

Các Hiệp sĩ châu Âu bỗng khám phá ra một thế giới mới lạ với những điều họ chưa từng biết: Kiến trúc, ẩm thực, nghệ thuật, văn hóa Byzance và Hồi giáo đều rất phát triển, hơn hẳn tây Âu khắc khổ khi đó. Thế là họ định cư mà không muốn trở về quê hương nữa. Liền đó họ thiết lập một loạt các tiểu quốc Latin quanh vùng, mà vương quốc Jerusalem là đứng đầu, được tôn là Vương quốc Thiên đường (Kingdom of Heaven).

Giáo hoàng đã đi một nước cờ cao khi phong cho giám mục Công giáo do Rome cử sang Jerusalem chức Giáo trưởng - Thượng phụ, danh xưng ngang hàng với Thượng phụ Constantinople. Như thế Giáo hoàng thể hiện mình cao hơn các Thượng phụ, vì có quyền phong chức này cho người của mình. Cũng từ đó đến nay, ở Jerusalem có 2 Thượng phụ: Thượng phụ Chính thống giáo từ thời cổ, và Thượng phụ Công giáo được thiết lập sau.


Thập tự chinh tàn sát thành Jerusalem (tranh Gustave Doré)

 

[Chitto]

Nhà thờ Mộ Chúa

Một trong những việc đầu tiên mà người Thập tự chinh làm sau khi "dọn dẹp" xong thành Jerusalem, là dựng nhà thờ tại nơi thiêng liêng nhất với người Kitô giáo: Nơi Chúa Giêsu bị đóng đinh và Phục sinh.

Chúa Giêsu bị đóng đinh trên đồi Sọ Golgotha, hay còn gọi là đồi Canvê - Calvary. Gần 700 năm trước, bà Thái hậu - Thánh bà Helena đã đến đây và xác định cây thập giá được cho là đã đóng đinh Giêsu, cây Thánh giá thật (True Cross), và dựng một nhà thờ trên đồi Sọ, một nhà nguyện trong hang đá nơi để xác Chúa. Thời gian đã và sự phá hoại của người Hồi giáo đã làm nhà thờ đổ nát.

Thập tự quân đã quyết định xây một Nhà thờ lớn bao trùm lên toàn bộ khu vực của đồi Sọ cùng hang Phục sinh, và họ cũng phá luôn cả đồi, cả hang, chỉ đặt các bàn thờ vào vị trí tương ứng mà thôi.

Nhà thờ Mộ Chúa - Holy Schepulcher - trở thành nhà thờ thiêng liêng nhất đối với người Kitô giáo trên toàn thế giới, và đã đứng vững gần một nghìn năm nay trước bao biến động của lịch sử.


Ảnh sưu tầm trên mạng:

Sơ đồ nhà thờ Mộ Chúa: nhà thờ trùm lên cả đồi Sọ nơi Chúa bị đóng đinh (thực ra chỉ là một đống đá), và cả cái hang nơi quàn thi thể Chúa (nằm ở chân một quả đồi thực sự)

​

Nhà thờ Mộ Chúa nhìn từ trên cao, có thể thấy thiết kế kiến trúc chưa hoàn mỹ, bởi các thợ đều là Thập tự quân chứ không phải các thợ và kiến trúc sư chuyên nghiệp, hơn nữa kiến trúc của Rome thời đó cũng không xuất sắc nếu so với Byzance.

 

[Chitto]

(Ảnh sưu tầm trên mạng)

Bàn thờ được cho là đặt tại đúng vị trí đỉnh đồi Sọ Golgotha xưa kia, nơi dựng cây Thập giá đóng đinh Chúa, và là nơi Chúa đã chết.

Bên dưới bàn thờ còn để những phần còn lại của di vật được cho là Cây Thánh giá Thật.

Lăng mộ, đánh dấu vị trí của cái hang đã quàn thi thể Giêsu, và từ đó Chúa Phục sinh. Đây là nơi thiêng liêng nhất đối với người Kitô giáo. Nóc của lăng được làm cao lên và trống ra các phía ngụ ý Chúa đã lên trời từ đây.

Cùng với nhà thờ Mộ Chúa, Thập tự quân còn xây hàng loạt nhà thờ khác đánh dấu các vị trí trong kinh Tân Ước: Dấu tích của Thánh bà Anna, mẹ của Đức Mẹ Maria, bà ngoại của Giêsu; nhà cũ của bà Maria, nơi bà được thiên thần truyền tin; nhà thờ Giáng sinh tại Bethlehem hơn Giêsu ra đời, nơi Giêsu chịu rửa tội, nơi bị bắt, nơi để thi hài bà Maria...

 

[Chitto]

Vương quốc Thiên đường chỉ đứng vững chưa đến trăm năm. Năm 1187, Lãnh tụ Hồi giáo (là vua đồng thời là giáo chủ) Saladin chiếm lại được Jerusalem. Sau khi tiêu diệt đội quân chính quy, Saladin không tàn sát người Kitô giáo như trước kia người Thập tự chinh đã làm, mà còn cho phép ai muốn về châu Âu thì về, ai muốn ở lại và cải đạo thì ở, ai không cải đạo cũng được nhưng phải chịu đóng thuế cao hơn. Nhiều người Kitô giáo đã chọn cách ở lại.

Các cuộc Thập tự chinh tiếp theo đã có lúc chiếm lại được Jerusalem, nhưng cũng chỉ được một thời gian ngắn rồi lại thất thủ. Những tên tuổi như vua Richard the Lion-hearted (Sư tử tâm) của Anh; Phillip II, Thánh Louis IX của Pháp, Frederich I của Đế quốc La Mã thần thánh được ghi danh trong những cuộc chiến chinh này. Cuối cùng người Kitô giáo phải chấp nhận thỏa hiệp với Hồi giáo, họ được đến hành hương ở Thánh địa, nhưng không chiếm được.

Do đó đến nay, Thành thánh Jerusalem tồn tại cả người Kitô giáo Latin từ châu Âu, Kitô giáo Armenia từ quanh đó, Hồi giáo, Do Thái giáo chia nhau sinh sống.


Cảnh trong phim Kingdom of Heaven (Tử chến thành Jerusalem), khi Thập tự quân thất thủ trước cuộc tấn công của Saladin...

 

[Chitto]

Thập tự chinh năm 1202 là cuộc chiến tàn khốc khi người Kitô giáo giết người Kitô giáo.

Sau những chinh chiến tốn kém mà không chiếm lại được Thánh Địa, các đoàn Thập tự quân cần tiền mới có thể tiếp tục. Vào thời kì này, công quốc Venizia (Venezia là tiếng Italia, tiếng Anh là Venice, tiếng Việt là Vơnidơ) rất giàu có nhờ giao thương đông - tây, và giới thương gia nắm quyền lực đã thỏa với Thập tự quân sẽ cung cấp tiền với điều kiện chia đôi đất chiếm được. Nhưng các lái buôn thành Venezia lại yêu cầu tiến đánh đô thành Constantinople, thay vì tiến sang vùng Hồi giáo.

Và thế là năm 1204, Thập tự quân chiếm được đô thành Constantinople vĩ đại cùng là Kitô giáo, và tha hồ cướp bóc, tàn sát, phá hủy. Mặc dù Giáo hoàng đã dọa ra Vạ tuyệt thông, vẫn không ngăn nổi đám quân hiếu sát giết người và cưỡng hiếp. Đại giáo đường Hagia Sophia biến thành nơi say sưa hành lạc của Thập tự quân, khi chúng mở được kho rượu quý hàng trăm năm của nhà thờ (chuyên dành để làm lễ) và bắt được rất nhiều các nữ tu ở các tu viện xung quanh. Tất cả các báu vật mà đế quốc Byzance tích lũy ở đây trong gần 1000 năm bị cướp phá sạch sẽ, một nửa trong số đó được chuyển đến Venezia.

Công quốc thương mại Venezia đã giàu lại càng thêm giàu có, trở thành thành phố giàu có nhất châu Âu thời đó. Ngày nay vẫn còn rất nhiều báu vật của Byzance được dùng để trang trí cho thành phố Venice nổi tiếng.

(Topic của bác Danngoc có rất nhiều ảnh chụp ở đây).

 

[Chitto]

Nơi tích trữ được nhiều báu vật nhất có lẽ là nhà thờ St.Mark, nhà thờ lớn nhất, đẹp nhất, nổi tiếng nhất Venice.

Nhà thờ xây theo kiến trúc Byzance từ năm 800, các kiến trúc xung quanh của thời Phục Hưng.
Sau năm 1204 nhà thờ được trang hoàng lại cả bên ngoài lẫn bên trong. Bên ngoài thì các bức tượng đồng từ Byzance chuyển đến đặt xung quanh. Bên trong thì toàn bộ trần nhà thờ được khảm vàng, trở thành bộ trần nhà thờ lộng lẫy nhất thế giới. Rất nhiều báu vật khác từ Constantinople cũng được cất giữ tại đây.

Trong cuộc bình chọn các kỳ quan thế giới trên mạng gần đây, nhà thờ này cũng được lọt vào top 100. Ai đến Venice mà không thăm nhà thờ và quảng trường cùng tên St.Mark thì coi như chưa biết được (sự giàu có) của nơi đây.

Ảnh sưu tầm trên mạng. Tôi có chụp nhưng xấu kinh, vì bên trong không đủ ánh sáng.

 

[Chitto]

Trong các cuộc Thập tự chinh, có một cuộc gây tranh cãi, gọi là "Thập tự chinh của trẻ con", vào năm 1212.

Khi đó một đứa trẻ 13 tuổi tại Pháp tự nhận là mình được Chúa Giêsu mặc khải, đứng dậy kêu gọi lấy lại Thánh địa và Cải đạo toàn bộ người Hồi giáo bằng sự ngây thơ thánh thiện của các trẻ em chứ không phải bằng gươm giáo. Giáo hoàng đã tuyên bố với châu Âu là: Chúng ta phải xấu hổ khi nhìn đoàn quân thánh thiện này. 30 nghìn đứa trẻ từ Pháp và 7 nghìn từ Đức, chủ yếu là con người nghèo đã kéo đến Italia, với hi vọng nước biển sẽ rẽ ra như Moses làm xưa kia để chúng kéo đến đất thánh.

Nước biển Địa Trung Hải không rẽ ra, nhưng có hai lái buôn đã sẵn sàng chở đoàn quân trẻ em này qua biển trên đoàn thuyền buôn. Có điều châu Âu không thấy chúng trở lại, mà Thánh địa cũng không thấy chúng đến.

Thì ra đoàn thuyền không đến Thánh địa mà đến thẳng châu Phi, nơi đó lũ trẻ bị bán làm nô lệ. Mấy chục nghìn đứa trẻ ra đi, sau nhiều năm chỉ có vài đứa trở về và mới nói được điều khủng khiếp đó.

Tuy nhiên, gần đây có lập luận cho rằng sự kiện trên chỉ có một phần sự thật. "Đoàn quân trẻ con" thực ra là những đoàn di cư hàng vạn người nghèo khổ hi vọng tiến về Đất Thánh để đổi đời. Một phần trong số họ bị các lái buôn bán làm nô lệ, một phần bị xua đuổi và giết chết ngay tại châu Âu, một phần về được quê hương.

Dù sao "Thập tự chinh trẻ con" cũng đi vào lịch sử và truyền thống như một niềm tin mù quáng, vô vọng, ngu dốt và phải trả giá rất đắt.

 

[Chitto]

Trong thời kì Thập tự chinh, có một dòng Hiệp sĩ - Tu sĩ nổi tiếng và để lại nhiều huyền thoại, là các Hiệp sĩ dòng Đền (Knight of Templar).

Ban đầu, các Hiệp sĩ này bảo vệ các đoàn người hành hương, bảo vệ Thánh Địa, họ thề sống nghèo khó, trong sạch, tuân phục, người đứng đầu là một Đại Thủ lĩnh người Pháp. Họ dần xây dựng các cơ sở ở khắp nơi từ Jerusalem đến Pháp, Tây Ban Nha, Anh, Đức,... Họ kiêm việc làm Chiến binh, giáo sĩ, rồi vì bảo vệ việc vận chuyển, họ kiêm luôn việc vận chuyển tiền bạc, xây dựng kiến trúc, và ngày càng giàu có.

Các hiệp sĩ dòng Đền là người đầu tiên thiết lập hệ thống Ngân hàng để người dân và các lái buôn kí gửi, vận chuyển tiền bạc. Dù kiểu dịch vụ này đã được các lái buôn dọc Con đường tơ lụa và thương gia Do Thái biết từ lâu, nhưng dòng Đền mới làm cho nó có hệ thống, và giao dịch từ châu Âu sang châu Á, giữa Kitô giáo và cả Hồi giáo. Dòng Đền có hàng chục trụ sở với hàng vạn thành viên, là Tập đoàn kinh tế đa quốc gia đầu tiên trên thế giới.

Dòng Đền trở nên giàu có thậm chí còn hơn các vua, và quyền lực họ ngày càng mạnh. Cũng vì thế, sau 200 năm tồn tại, vào một ngày Thứ sáu, ngày 13, vua Pháp (khi đó đang nợ tiền họ và không có khả năng trả nợ) thỏa thuận với Giáo hoàng kết tội họ là Tà đạo, dâm loạn, bắt những người đứng đầu rồi thiêu sống, tiêu diệt dòng Hiệp sĩ nổi tiếng nhất này.

Khi bị đưa lên giàn hỏa, Đại Thủ lĩnh cuối cùng của dòng Đền đã nguyền rủa Giáo hoàng và Vua Pháp rằng họ sẽ không thấy được năm mới. Giáo hoàng chết sau đó 1 tháng, và vua Pháp cũng chết vào gần cuối năm đúng như lời nguyền.

Hiệp sĩ dòng Đền không chỉ sáng lập hệ thống Ngân hàng, mà còn đưa về châu Âu kiến trúc Gothic và nhiều lĩnh vực khoa học mà họ đã tiếp thu được khi tiếp xúc với Byzance và Hồi giáo. Quyền lực, sự giàu có cũng như cái chết thảm khốc của họ là điều bí ẩn trong nhiều thế kỉ, và đến hiện tại vẫn chưa hết các giả thuyết...

 

[Chitto]

Các huyền thoại về dòng Đền là cảm hứng cho nhiều tác phẩm.

Huyền thoại lưu truyền rộng nhất là dòng Đền đã tìm ra được Chén Thánh (Holy Grail), là chiếc cốc mà Chúa Giêsu đã dùng trong Bữa tiệc cuối cùng, chiếc cốc mà Giêsu đưa các đồ đệ uống và nói "này là máu ta...", báu vật thiêng liêng nhất của Kitô giáo vì nó chứa đựng Máu Chúa. Dòng Đền lưu truyền báu vật này làm của riêng, không một ai ở ngoài biết được, và đến nay đó vẫn là bí mật.

Bộ phim Indiana Jones tập 3 (cuộc Thập tự chinh cuối cùng) kể rằng Jones đã tìm ra được nơi cất giữ Chén Thánh. Tại đó có một Hiệp sĩ dòng Đền đã sống 800 năm vì được uống nước từ Chén Thánh.

Một số giả thuyết đi xa hơn khi cho rằng bí mật mà dòng Đền cất giữ không phải là các báu vật, mà là các bằng chứng cho một Sự Thật có thể làm sụp đổ Kitô giáo: Giêsu không phải là Chúa, chỉ là một người bình thường, một vị Thầy, Giêsu không Sống lại, và cũng không trao quyền lực cho Giáo hội. Lời dạy của Giêsu là về tình yêu thương chứ không phải sự thờ phụng. Những thứ mà Giáo hội đang có chẳng qua là do Constantinple đại đế tạo ra để nắm quyền lực.

Vì giữ những bằng chứng quan trọng này, nên Giáo hoàng đã thỏa hiệp với dòng Đền để họ không đưa ra, đổi lại họ có nhiều của cải và quyền lực. Đến một ngày (Thứ sáu ngày 13) Giáo hoàng đã nuốt lời và tiêu diệt dòng Đền để vĩnh viễn xóa bỏ mối nguy.

Truyện Mật mã Da Vince còn đi xa hơn nữa khi lý giải Chén Thánh đựng Máu Chúa chỉ là một cách ngụ ý nói về Người Phụ nữ mang Giọt máu của Giêsu: bà Mary Madelaine là vợ của Giêsu và đã có con. Dòng dõi của Giêsu là điều quí giá nhất dòng Đền bảo vệ, cho đến nay vẫn còn...


Tất nhiên những giả thuyết đó luôn bị Kitô giáo phản đối kịch liệt. Và các con chiên (ở Việt Nam) còn bị cấm đọc truyện Da Vince Code (cũng như nhiều tác phẩm khác có liên quan đến lịch sử Kitô giáo).