Phiên chợ Simacai
Góp vui với bạn dudu08 bằng bài này trích trong nhật kí từ chuyến đi năm 1998 (lâu lắc rồi hen
). Lúc đó mới học năm 3, tui cùng với hai người bạn cũng mướn xe máy ở Hà Nội, chạy một vòng khoảng ba tuần: Hà Nội-Ba Bể-Cao Bằng-Bảo Lạc- Hoàng Su Phì- Cán Cấu, Simacai- Lũng Cú... (thứ tự ko chính xác lắm nha). Một chuyến đi khá ấn tượng nhưng chỉ có điều hồi đó chụp hình bằng máy phim, bây giờ mất hết, chẳng còn giữ được tấm nào. Thôi, tui "hát", bạn dudu08 "múa hình" minh họa nha... (beer)
Khi nghe tôi huyên thuyên có vẻ hào hứng về những điều trông thấy ở phiên chợ Sa Pa , Bắc Hà ( tỉnh Lào Cai) của người dân tộc, Sải Vần Sến – anh bạn mới quen người dân tộc Phù Lá- cười lớn : “ Chợ phiên SaPa , Bắc Hà chỉ dành cho khách du lịch , Tây balô xem chơi cho vui thôi. Muốn thật sự tìm hiểu chợ phiên của người dân tộc thì mày phải lên Cán Cấu, SiMaCai. Nhưng nói trước đi chiếc Zem (Dream) của mày thì hơi “vất” đấy”. Với một tín đồ của “ chủ nghĩa xê dịch” như tôi làm sao lại có thể bỏ qua lời đề nghị hấp dẫn như thế …
Mấy núi cũng trèo
Vì phiên chợ bắt đầu vào sáng chủ nhật nên tôi khởi hành ngay từ chiều thứ 7 để được dự chợ từ sớm. Quả là “vất” thật. Chỉ khoảng 90 cây số từ SaPa đến SiMaCai tuy đã trải nhựa quá nửa nhưng cũng mất gần 5h đồng hồ tôi mới đến được do đoạn từ Lùng Phình đến SiMai Cai phải vượt qua vài cái đèo quanh co , dốc dựng đứng tòan đá hộc, đá tảng lổn ngổn. Chưa kể chỉ sau cơn mưa nhỏ mà đường trơn như bôi mỡ , xuống dốc mà vẫn phải cài số 1, tay chân liên tục bóp, nhả thắng vì ghì chặt thắng thì trượt bánh xe , không ghì thắng thì lao xuống vực…
Đến thôn phố mới, xã SiMaCai chỉ hơn 6h tối vậy mà lại đìu hiu im ắng lạ thường . Trời lạnh ngắt, tối đen như mực, có chăng là một chút ánh sáng vàng vọt hắt ra từ vài ngọn đèn của hàng quán bên đường. SiMaCai chẳng có nhà khách , tôi phải lân la làm quen với các chị bán hàng để tìm chỗ ngủ. Chị Mai – nhà ở Bắc Hà lên SiMaCai bán men rượu- nói :
“Muốn ngủ thì theo tụi tui, 2000đ/ người, chủ nhà có hỏi thì nói lên đây mua bán chứ nếu biết ông đi du lịch thì có thể tiền ngủ sẽ khác đấy”…
Hương chợ vùng cao
Không như tôi tưởng về một phiên chợ vùng cao lèo tèo người. Đến SiMaCai tôi như lạc vào vườn hoa khổng lồ đầy màu sắc bởi
hàng trăm bộ váy hoa sặc sỡ sắc màu của các cô gái H’Mông ; những chiếc áo xanh dương , quần lụa đen của các cô gái Nùng ; những chiếc khăn búi thành lọn cao trên đầu của các cô gái La Chí… Mặc dù chẳng phải lần đầu tiên đi chợ vùng cao ,nhưng thấy gì lạ tôi cũng dừng lại xem , thử.
Chúng tôi điểm tâm sáng ở quầy bánh đúc của người H’Mông với giá 500 đ/bát. Cô bé nhanh chóng lấy cái bát vừa ăn của vị khách trước đem nhúng sơ vào cái xô để dưới chân và cầm luôn chiếc tô đó múc nửa tô nước ở xô bên cạnh ( mà sau này tôi mới biết đó là nước vo gạo ) . Bàn tay xanh đen ( bởi thường xuyên tiếp xúc với chất nhuộm từ cây lanh để dệt áo) của em tiếp tục cào tảng bánh đúc làm bằng bột ngô đó ra thành từng sợi và bỏ vào bát. Thế là xong. Có lẽ do ăn không quen nên cố gắng lắm chúng tôi mới ăn hết bát bánh đúc lỏng bỏng, lạnh ngắt và lạt nhách ấy.
Chợ SiMaCai hầu hết là người H’Mông, một phần nhỏ là các dân tộc La Chí , Nùng , Phù Lá… và một ít người Kinh ,người Trung Quốc từ biên giới sang buôn bán. Tuy không chia thành từng khu riêng biệt nhưng mé ngòai chợ thường tập trung các cô gái La Chí bán lạc rang, ổi, ớt… Tất cả được chia thành từng mớ nhỏ ( 500 đ/mớ), với 2000 đ có thể mua được hơn đến hơn 20 trái ổi đào ruột mềm, thơm và ngọt cực.
Trà và thuốc lào chủ yếu là do người Kinh bán. Thuốc lào được chất thành từng đống lớn , để bên cạnh là vài ống điếu ( ống điếu ở đây làm từ thân tre đực lớn và dài đến hơn nửa thước chứ không nhỏ như dưới xuôi). Các anh H’Mông chẳng cần hỏi han ai cứ tự nhiên rút sợi thuốc bỏ vào ống điếu kéo sòng sọc. Thấy được thì cứ ixa, aoxa ( tiếng H’Mông có nghĩa là 1 ngàn, 2 ngàn ). Nếu ghiền thuốc mà không có tiền cũng chẳng sao, cứ ngồi đó kéo tì tì hết điếu này đến điếu khác cũng chẳng ai nói gì. Thậm chí đến giờ cơm chủ hàng cứ việc đi ăn vô tư, bỏ hàng ở đó cũng chẳng sao vì ở đây chưa bao giờ mất cắp cả.
Sân lớn giữa chợ là nơi người H’Mông bán váy hoa, chỉ thêu, bán rượu… Tất cả ngồi xếp hàng thành từng dãy , mỗi dãy bán một món hàng. Lạ một điều là dãy bán rượu lại trung phần đông là phụ nữ và trẻ em, ít thấy đàn ông. Từ những cụ bà lụm cụm , các cô gái còn rất trẻ địu con sau lưng đến những chú nhóc chỉ chừng 11, 12 tuổi rất tự nhiên chíp môi thử rượu một cách ngon lành. Cũng cùng là rượu ngô nhưng rượu ở đây( 8 ngàn/lít ) ngon và nặng hơn so với rượu ngô ở Đồng Văn , ở Cao Bằng nhiều. Uống chừng một ngụm nhỏ thôi là đủ thấy thơm, thấy ấm cả bụng mặc dù bên ngòai trời đang rét. Aáy thế mà nhất là các cậu choai choai cứ tì tì đi “thử” hết hàng này đến hàng khác một cách vô tư . Nhưng dù tửu lượng mạnh đến mấy , “thử” giáp một vòng là bảo đảm “lao đao” liền.
Dãy cuối của chợ là khu ăn uống, chủ yếu là bún, phở, và cơm. Qua một đêm trọ chung với các thương lái tôi học thêm được nhiều điều. Muốn ăn cơm rẻ thì chớ dại kêu từng phần hoặc dĩa. Kiếm thêm vài người bạn, mua từng bát cơm trắng lớn ( 1 ngàn/ bát) và mua thịt riêng ( 4 ngàn / bát thịt luộc lớn ) ăn là lợi nhất. Phía góc chợ là hàng thắng cố với giá 5 ngàn / bát ( hơi giống như món phá lấu dưới xuôi nhưng không nêm gia vị) . Ông chủ người H’Mông tay cầm con dao bén ngót xẻo từng miếng thịt , miếng lòng , ruột từ tảng thịt lớn treo trước mặt rồi bỏ vào cái chảo cái đang sùng sục sôi. Ông chủ quán nhìn chúng tôi ăn một cách khó khăn bật cười lớn rồi nói bằng giọng Kinh lơ lớ :
“Món này mày ăn một lần không quen đâu, nhưng ăn đến lần thứ ba, thứ tư là coi chừng mày “nghiện” đó”. Thật vậy vì thịt , lòng, gan, ruột còn tươi nóng không ướp gia vị được bỏ thẳng vào nồi xương nên món thắng cố có mùi rất đặc trưng. Thắng cố ngựa, bò ăn rất ngon nhưng thắng cố dê phải quen lắm ăn mới được vì có mùi rất nặng .
Tuy nhiên món được ưa chuộng nhất của dân ở đây lại là kem. Đi đâu cũng thấy từ bà già móm mém rụng hết răng cũng cầm que kem mà mút, mà cạp ,đến những anh thanh niên to khỏe đang vác bao gạo chạy huỳnh huỵch trên miệng vẫn không rời cây kem… Cứ nhìn thấy xưởng sản xuất kem ngay trước cổng chợ lúc nào cũng đông nghịt người là biết nhu cầu về kem thế nào. Nhìn những que kem đá đầy đường hóa học bán với giá 500 đ/ 3 cây được làm ra trong điều kiện vô cùng thiếu vệ sinh tôi thấy lo cho sức khỏe của bà con …
Phía ngòai chợ , nơi gần đồn biên phòng là chỗ bán gia súc. Nơi đây có vẻ ồn ào và ngộ nghĩnh nhất. Ngòai những con ngựa cột thành hàng dài ven đường đi thi nhau hí loạn xạ, người thì địu heo sau lưng , người thì cầm sợi dây buộc con lợn, con gà dắt đi như thể người dưới xuôi dắt chó đi dạo. Mấy chú heo mọi ụt ịt chạy lung tung làm các “ông bà chủ” của nó cũng phải chạy theo mệt phờ. Người mua thì săm soi vỗ bụng, vạch răng con lợn , nắn diều con gà y như một bác sĩ thú y đang chẩn bệnh. Người bán thì im lặng , xếp thành một hàng dài , không rao bán , không than phiền. Ở đây bán không cân kí, ai ưng con nào thì chỉ con đó rồi ra giá, thấy được họ bán luôn , không kèo nài.
Đang đi dạo quanh chợ tôi chợt nghe tiếng sáo Mèo, tiếng khèn dìu dặt vang lên giữa phiên chợ đông đúc. Tưởng một anh chàng nào đó đang thổi khèn lượn lờ quanh cô gái mà anh ta thích đầy trữ tình như tôi từng đọc trong các tác phẩm văn học. Tò mò bước đến , tôi mới bỡ ngỡ vì những âm thanh như dịu dàng mơn trớn ấy lại phát ra từ cái cát sét cũ mèm của một anh chàng bán hàng dao, ổ khóa, đinh vít…
Không hiểu sao tôi cảm thấy hụt hẫng, bất giác tôi lại nhớ đến tiếng sáo Mèo khắc khỏai vang lên trong đêm vắng tối qua mà lòng tự hỏi những âm thanh đến nao lòng ấy lẽ nào cũng xuất phát từ một sản phẩm điện tử?!...
